حالب لوله ای است که وظیفه انتقال ادرار از کلیه ها به سمت مثانه را عهده دار است. در بدن هر فرد دو لوله حالب (ureter) قرار دارند که هر کدام به یک کلیه متصل است. نیمه بالایی حالب در داخل معده قرار دارد و نیمه پایینی آن نیز در ناحیه لگن است.

طول لوله حالب در بزرگسالان به صورت میانگین در حدود 10 الی 12 اینچ ( 25 الی 30 سانتی متر ) است. این لوله دارای دیواره های ضخیم عضلانی، فیبری و روکش مخاطی است و می تواند به راحتی منقبض شود.

سنگ حالب

یکی از شایعترین علل انسداد حالب، حرکت سنگ از کلیه و گیر افتادن آن در لوله حالب می باشد. حرکت سنگ به طرف حالب دردی را ایجاد می که شاه درد عالم پزشکی بوده و حتی از درد زایمان در خانم ها نیز شدید تر می باشد.

مشخصات درد سنگ حالب عبارتند از: درد شدید ناگهانی که به صورت موجی به سراغ فرد آمده و او را زمین گیر و مستأصل می کند. تهوع، استفراغ، رنگ پریدگی، خون در ادرار، تغییر رنگ ادرار و در کسانی که تک کلیه ای هستند قطع کامل ادرار می تواند از نشانه های گیر افتادن سنگ در لوله حالب باشد.

امروزه قطعی ترین روش تشخیص گیر افتادن سنگ حالب انجام سی تی اسکن بدون تزریق و با تزریق می باشد. سونوگرافی اغلب گشاد شدگی کلیه ها یا هیدرونفروز را گزارش می کند که نشانه انسداد لوله حالب می باشد.

در صورت ایجاد چنین دردی بلافاصله به نزدیکترین اورژانس بیمارستانی مراجعه کرده و باید اقدامات تشخیصی و درمانی انجام گردد. از شما در اورژانس بیمارستان معاینه بالینی، آزمایش خون و ادرار و سونوگرافی و در صورت نیاز سی تی اسکن انجام خواهد شد و با تزریق مسکن های قوی که اغلب مورفین یا پتدین و یا کتورولاک است، درد شما تسکین پیدا خواهد کرد. اگر تب داشتید یا تک کلیه هستید و یا حامله می باشید باید به پزشک اطلاع دهید که شما را در بیمارستان بستری نمایند.

پروگزیمال حالب چیست؟

بخش بالایی از لوله حالب در بین نقطه برخورد حالب با لگن و بالاتر از مفصل ساکروایلیاک قرار دارد. سنگ های پروگزیمال حالب به صورت میانگین اندازه ای بیشتر از یک سانتی متر دارند و در معیار اندازه گیری قرار می گیرند. سنگ هایی که در دفع شدن به شکل طبیعی و سریع با مشکل مواجه می شوند، در نهایت منجر به کولیک مکرر کلیه و یا انسداد ادرار خواهند شد.

لوله حالب پروگزیمال در کدام ناحیه از بدن قرار دارد؟

در انتهای بخش پروگزیمال لوله حالب، لگن و کلیه ها قرار دارند. در بخش دیگر نیز مثانه فرد به حالب متصل است. لوله حالب از ابتدای شریان کلیوی تا این نواحی و مثانه کشیده می شود تا جریان ادرار را از کلیه ها به سمت مثانه هدایت کند.

علائم سنگ کلیه در حالب

سنگ در حالب کلیه ممکن است هیچ علامت یا نشانه ای نداشته باشد. نشانه ها و علائم به محل رخداد انسداد، کامل بودن یا نسبی بودن انسداد، سرعت مسدود شدن و تحت تاثیر قرار گرفتن یک یا هر دو کلیه بستگی دارند. نشانه ها و علائم می توانند شامل موارد زیر شوند:

• درد
• تغییرات در مقدار ادرار تولید شده
• دشوار بودن ادرار
• وجود خون در ادرار
• عفونت های مکرر مجاری ادراری
• فشار خون بالا (هایپرتانسیون)

دفع سنگ کلیه از لوله حالب

اگر مسیر لوله حالب تنگی نداشته باشد و اندازه سنگ زیر 4 میلی متر باشد در 95 درصد با درمان های داروئی و مصرف مایعات زیاد و ورزش کردن خودبه خود دفع می شوند و نیاز به اقدام بعدی نیست.

اگر اندازه سنگ حالب بین 4 تا 6 میلی متر باشد 50 درصد احتمال خودبه خود افتادن سنگ وجود دارد و لذا اگر اندازه سنگ حالب زیر 6 میلی متر باشد به شرط اینکه:

•  بیمار تک کلیه نباشد.
•  تب نداشته باشد.
•  حامله نباشد.

به بیمار توصیه می شود دو هفته با مصرف مایعات زیاد و افزایش تحرک بدنی و با ادرار کردن در داخل ظرفی از نظر مشاهده سنگ دفع شده، در جهت دفع سنگ تلاش کند.

مدت زمان دفع سنگ کلیه از حالب

درمان سنگ کلیه گیر کرده در حالب

اگر بعد از دو هفته سنگ کلیه در حالب دفع نشود و یا اندازه سنگ گیرافتاده بالای 6 میلی متر باشد دو روش درمانی برای درمان این سنگ ها وجود دارد:

1️⃣ سنگ شکنی برون اندامی یا ESWL

در این روش که در فیلم زیر می بینید شما بدون بیهوشی و به صورت سرپائی به مدت 15-20 دقیقه زیر دستگاه سنگ شکنی می خوابید و دستگاه با متمرکز کردن امواج سنگ شکنی روی سنگ حالب اقدام به خرد کردن سنگ گیر افتاده حالب می کند.

عمل سنگ شکنی ESWL در موارد زیر توصیه نمی شود:

•  افراد چاق
•  افراد حامله
•  افراد دارای اختلال در انعقاد خون

2️⃣ سنگ شکنی درون اندامی یا TUL

دومین و مؤثرترین روش درمان سنگ حالب عمل سنگ شکنی درون اندامی یا TUL می باشد. در این روش که با بی حسی کمری و در اطاق عمل و به صورت سرپائی انجام می شود، با عبور دوربین آندوسکوپی از داخل مجرای ادراری به مثانه و لوله حالب محل گیر کردن سنگ حالب مشخص و با استفاده از امواج سنگ شکنی لیزر روی پنوماتیک سنگ را کاملاً خرد کرده و با پنس خارج می کنیم.

 در مواقعی جهت دفع شدن سنگ های خردشده داخل لوله حالب، لوله ای قلاب مانند به نام جی جی گذاشته می شود که در شکل زیر می بینید. و چهار هفته بعد به صورت سرپائی خارج می گردد.

فیلم کامل عمل TUL را می توانید در قسمت زیر مشاهده نمائید.

3️⃣ عمل لاپاراسکوپی

سومین درمان سنگ های بزرگ لوله حالب، عمل جراحی می باشد که در گذشته به صورت عمل جراحی باز ولی امروزه در راستای شعار عمل های جراحی بزرگ از شکاف کوچک تکنیک لاپاراسکوپی می باشد. در این روش به جای برش یک وجبی در شکم با عبور لوله هایی باریک به نام تروکار به داخل شکم و تزریق هوا و عبور دوربین محل سنگ حالب را مشخص کرده و با برش روی آن، سنگ حالب را خارج می کنیم که کیفیت عمل را در فیلم زیر مشاهده می نمائید.

سنگ حالب در بارداری

از جمله رایج ترین دلایل بروز درد معده در خانم های باردار می توان به وجود سنگ کلیه و حالب اشاره کرد. سنگ حالب در بارداری می تواند منجر به مسدود شدن مسیر کلیه شده و در نتیجه عفونت را ایجاد کند.

این عفونت در دیگر نواحی بدن پخش می شود. در نتیجه ممکن است خانم باردار زودتر از موعد نیاز به بستری شدن در بیمارستان و طی کردن درمان های لازم جهت به دنیا آوردن کودک را داشته باشد.

سنگ های کلیه دردناک از هر 3300 زن باردار، یک نفر را مبتلا می کنند. احتمال شکل گیری این سنگ ها در بانوانی که سابقه به دنیا آوردن کودک در گذشته را داشته اند، نسبت به افرادی که بارداری اول را تجربه می کنند، بیشتر است. بیشتر خانم هایی که سنگ کلیه و حالب دارند، معمولا در ماه های چهارم الی ششم با مشکلات مختلفی مواجه می گردند.

انواع دیگر بیماری های لوله ی حالب

1- دوتایی شدن حالب

دوتایی شدن حالب که عارضه ای مادرزادی است به وضعیتی گفته می شود که دو حالب بر روی یک کلیه تشکیل می شود. حالب دوم می تواند سالم بوده و یا تنها قسمتی از آن تشکیل شده باشد. در صورتی که هیچ کدام از حالب ها به درستی کار نکنند، ادرار می تواند به کلیه برگشته و سبب آسیب رساندن به آن شود.

2- وجود یک ناهنجاری در محل اتصال حالب به کلیه یا مثانه

اتصال غیر عادی بین حالب و کلیه (اتصال میزنای و لگنچه) می تواند سبب تورم کلیه و در نهایت توقف عملکرد آن شود. این ناهنجاری مادرزادی بوده و یا می تواند با رشد عادی کودک و در اثر یک آسیب یا جای زخم به وجود آید. همچنین، در موارد نادر این عارضه می تواند ناشی از تشکیل یک تومور نیز باشد. یک اتصال نادرست بین حالب و مثانه می تواند سبب بازگشت ادرار به درون کلیه ها شود.

3- یورتروسل

در صورتی که لوله ی حالب بسیار تنگ باشد و اجازه عبور جریان ادرار به صورت عادی را ندهد، ممکن است یک برآمدگی کوچک (یورتروسل) در آن تشکیل شود که معمولا در قسمت نزدیک به مثانه تشکیل می شود. این تورم و برآمدگی می تواند جریان ادرار را مسدود کرده و سبب بازگشت ادرار به درون کلیه ها شود. این وضعیت امکان دارد به کلیه آسیب برساند.

4- فیبروز رترو پریتوئن

این اختلال نادر هنگامی رخ می دهد که بافت فیبروز در ناحیه خلفی شکم رشد می کند. این فیبر ها می توانند در اثر سرطان ها یا برخی دارو های درمان میگرن رشد کنند. این فیبر ها میزنای ها را احاطه کرده و آن ها را مسدود می کنند که چنین وضعیتی سبب بازگشت ادرار به درون کلیه ها می شود.