هر کسی ممکن است به سنگ کلیه دچار شود، اما این سنگ در مردان و در افراد بین ۳۰ تا ۶۰ سال بسیار شایع تر است. براساس گزارش بنیاد ملی کلیه آمریکا، با اینکه سنگ کلیه به طور معمول هنگام تشخیص و درمان، خطر جدی برای سلامتی ایجاد نمی کند، سالانه بیش از نیم میلیون نفر به دلیل درد و علائم مربوط به سنگ کلیه به اورژانس مراجعه می کنند.
انواع سنگ کلیه
در این مقاله، در مورد انواع سنگ کلیه و علائم سنگ کلیه چپ در زنان و زمان مراجعه به پزشک و اقداماتی جهت پیشگیری یا کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه صحبت خواهیم کرد.
اگزالات کلسیم
سنگ های کلیه زمانی تشکیل می شوند که مواد معدنی موجود در ادرار متبلور شده و به سنگ تبدیل می شوند (این سنگ ها می توانند در هر جایی از دستگاه ادراری رشد کنند). اکثر سنگ های کلیه از کلسیم تشکیل شده اند. سطح بالای کلسیم و اگزالات (یا فسفات) در ادرار منجر به بروز این نوع سنگ کلیه می شود. رژیم غذایی نیز معمولاً نقش مهمی در تشکیل سنگ های کلیوی مبتنی بر کلسیم دارد.
اسید اوریک
سنگ کلیه اسید اوریک به دلیل بالاتر بودن میزان اسیدیته در ادرار و تجمع اسید اوریک ایجاد می شوند، هرچند ممکن است با کلسیم نیز شکل بگیرند. با اینکه رژیم غذایی سرشار از پروتئین حیوانی و گوشت اندام های حیوان یک عامل شایع در ایجاد این نوع سنگ کلیه است اما همچنان یک عامل ارثی نیز وجود دارد.
استروویت
سنگ های استروویت در اثر فعالیت باکتریایی در دستگاه ادراری ایجاد می شوند که فقط حدود 10 تا 15 درصد از سنگ های کلیه را تشکیل می دهند. این نوع در زنان شایع تر است و گاهی همراه با عفونت های دستگاه ادراری ایجاد می شود.
سیستین
این نوع نادر از سنگ کلیه، ناشی از عارضه ای به نام سیستینوری است که باعث نشت سیستین به ادرار و در نهایت تشکیل سنگ کلیه می شود. سیستینوری یک بیماری ارثی است و سیستین نیز نادرترین نوع سنگ کلیه محسوب می شود.
انواع سنگ کلیه بر اساس رنگ
سنگ کلیه بر اساس ترکیب شیمیایی و ساختار خود، رنگهای متنوعی دارد که این تنوع رنگ به پزشکان کمک میکند نوع سنگ و عوامل احتمالی تشکیل آن را شناسایی کنند. در ادامه، رنگهای مختلف سنگ کلیه و ارتباط آنها با ترکیبات شیمیایی را بررسی میکنیم:
سنگهای زرد یا طلایی مایل به قهوهای
معمولاً از اسید اوریکی تشکیل شدهاند.
ویژگیها:
- ظاهری براق یا صاف دارند.
- در ادرار با خاصیت اسیدی بالا تشکیل میشوند.
دلایل رایج:
- مصرف زیاد غذاهای پروتئینی.
- کمآبی بدن و دفع ناکافی آب از طریق ادرار.
سنگهای سفید یا خاکستری روشن
این سنگها معمولاً از کلسیم فسفات تشکیل میشوند.
ویژگیها:
- رنگ روشن و مات دارند.
- بیشتر در محیط قلیایی ادرار تشکیل میشوند.
علل تشکیل:
- قلیایی بودن ادرار یا اختلالات متابولیکی.
سنگهای قهوهای تیره یا سیاه
این رنگ به طور معمول در سنگهای اگزالات کلسیم دیده میشود.
ویژگیها:
- سخت و سطحی ناهموار دارند.
- رنگ تیره به دلیل وجود عناصر مانند آهن یا مواد آلی است.
دلایل رایج:
- مصرف زیاد مواد حاوی اگزالات (مانند اسفناج، چای و شکلات).
- کمبود آب در بدن.
سنگهای زرد مایل به سبز یا قهوهای روشن
معمولاً این رنگ متعلق به سنگهای استروویتی است که به دلیل عفونتهای دستگاه ادراری ایجاد میشوند.
ویژگیها:
- گاهی بزرگ و به شکل شاخههای شاخ گوزن هستند.
- به دلیل ترکیبات منیزیم آمونیوم فسفات ایجاد میشوند.
سنگهای شفاف یا کمرنگ
این نوع سنگها بیشتر در سنگهای سیستئینی مشاهده میشود.
ویژگیها:
- شیشهای یا کمرنگ و نرمتر از سایر سنگها.
- به دلیل یک بیماری ژنتیکی نادر به نام سیستینوریا تشکیل میشوند که در آن کلیهها مقدار زیادی سیستئین دفع میکنند.
علائم و نشانه های سنگ کلیه
نوع سنگ کلیه شما از طریق نمونه ادرار، تصویربرداری تشخیصی و آزمایش خون مشخص می شود. با این حال، تمامی علائم مشابه هم هستند. شایع ترین علائم سنگ کلیه عبارتند از:
- درد شدید در پهلو یا کمر
- درد انتقالی در ناحیه تحتانی شکم یا کشاله ران
- ادرار دردناک یا احساس سوزش هنگام ادرار کردن
- ادرار تیره رنگ (قرمز، قهوه ای، صورتی)
- ادراری که کدر به نظر می رسد یا بوی بدی دارد
- تکرر ادرار یا مشکل در دفع ادرار
- تهوع و استفراغ
- علائم عفونت مانند تب
زمانی که درد قابل توجهی دارید که در برنامه روزانه و فعالیت بدنی شما اختلال ایجاد می کند، متوجه وجود خون در ادرار خود شده اید یا هر نشانه ای از عفونت از جمله تب، استفراغ و لرز دارید، فوراً به یک متخصص اورولوژی مراجعه کنید. سنگ کلیه های کوچک می توانند به تنهایی و خود به خود دفع شوند. متخصصان اورولوژی با توجه به اندازه، نوع، محل سنگ کلیه و علائم آن، ممکن است درمان با یکی از روش های سرپایی موجود در اورولوژی جامع را توصیه کنند:
- درمان با امواج شوک
- دفع سنگ با لیزر
- نفرولیتوتریپسی از راه پوست (PCNL)
علاوه بر این، اورولوژیست ها می توانند در تناسب با سبک زندگی، سابقه خانوادگی و مشخصات سلامتی هر شخص، ایجاد اصلاحاتی در رژیم غذایی و سبک زندگی او را برای کمک به حفظ وزن سالم و مدیریت خطر ابتلا به سنگ کلیه در آینده توصیه کنند.
دکتر حسین کرمی متخصص جراحی کلیه، مجاری ادراری تناسلی و فوق تخصص درمان آندوسکوپی و لاپاراسکوپی