چگونه بفهمیم واریکوسل داریم؟
- درد بیضه
- پر شدگی رگ های آویزان کننده بیضه
- احساس کیسه کرم در بالای بیضه
- بی علامتی کامل می تواند از نشانه های واریکوسل باشد.

تشخیص واریکوسل در خانه (توسط خود فرد)
بهترین مکان برای معاینه، حمام گرم است (چون گرما باعث شل شدن کیسه بیضه و پایین آمدن بیضهها میشود که لمس عروق را آسانتر میکند).
مراحل معاینه شخصی:
-بایستید: واریکوسل معمولاً در حالت ایستاده خود را نشان میدهد و در حالت درازکش ناپدید میشود.
-مشاهده کنید: جلوی آینه بایستید. آیا سمت چپ (که واریکوسل در آن شایعتر است) تودهای شبیه “کیسه پر از کرم” دارد؟ یا رگهای آبیرنگ برجسته میبینید؟
-لمس کنید: به آرامی بالای بیضه را بین انگشت شست و اشاره لمس کنید. اگر رگها سالم باشند، مثل ماکارونی نپخته (سفت و صاف) هستند. اگر واریکوسل باشد، حسی شبیه به لمس کردن یک مشت کرم خاکی نرم یا ماکارونی پخته شده خواهید داشت.
مانور والسالوا واریکوسل چیست؟
بر اساس کتاب های مرجع ارولوژی، تشخیص واریکوسل به صورت قطعی با معاینه می باشد. این تکنیک کلیدیترین روش برای تشخیص واریکوسلهای خفیف (گرید ۱) است که در حالت عادی دیده یا لمس نمیشوند.
-روش انجام: پزشک از شما می خواهد که در حالی که ایستادهاید، نفس عمیقی بکشید، دهان و بینی خود را ببندید و مانند زمانی که میخواهید اجابت مزاج کنید (یا بادکنکی را به زور باد کنید)، به شکم خود فشار بیاورید (زور بزنید).
-چه اتفاقی میافتد؟: این کار فشار داخل شکم را بالا میبرد. اگر دریچههای لانه کبوتری در سیاهرگهای بیضه خراب باشند، این فشار باعث میشود خون به سمت پایین (بیضه) پس بزند و رگها ناگهان متورم و قابل لمس شوند. اگر با زور زدن، بالای بیضه متورم شد، احتمالاً واریکوسل دارید.
علائم واریکوسل
بر اساس یافته های زیر، واریکوسل به سه درجه خفیف، متوسط و شدید تقسیم می شود.
نوع خفیف
زمانی است که در حالت طبیعی رگ سالم است وقتی بیمار بینی را گرفته و فشار می دهد رگ خراب شده برجسته می شود که به این واریکوسل نوع Ι گفته می شود.
نوع متوسط
در معاینه رگ خراب شده کاملاً گشاد و مشخص است و نیاز به فشار شکمی ندارد ولی اگر بیمار بینی خود را گرفته و فشار دهد برجستگی رگ 2 الی 3 برابر می شود که به آن واریکوسل نوع Π می گویند.
نوع شدید
در این حالت برجستگی رگ های بیضه با نگاه کاملاً مشخص و مثل کیسه پر از کرم در بالای بیضه دیده می شود و در معاینه بالای بیضه پر از رگ های گشاد شده می باشد و اگر بیمار بینی خود را گرفته و فشار دهد چند برابر خواهد شدکه به آن واریکسل گرید Ш می گویند. هزینه عمل جراحی واریکوسل بسته به شدت بیماری و یکطرفه یا دو طرفه بودن آن متفاوت است.
سونوگرافی واریکوسل چگونه است؟
سونوگرافی رنگی داپلر تقریبا در تمامی موارد ابتلا به واریکوسل انجام شده و آزمایش تشخیصی انتخابی می باشد. ورید های متسع و پیچ خورده در این سونوگرافی (با مقیاس خاکستری) دیده می شوند. انجام مانور والسالوا می تواند قطر ورید را افزایش دهد. در واریکوسل هایی که بدون علامت و تحت بالینی هستند امکان دارد قطر داخلی ورید اسپرماتیک 2 تا 3 میلی متر باشد.
در مواردی که واریکوسل بسیار کوچک یا تحت بالینی می باشد، نمی توان جهت تشخیص ابتلا به واریکوسل قطر ورید ها را به عنوان معیاری مطمئن در نظر گرفت. این قطر ها تنها جهت مستند سازی و بررسی های پاتولوژی به کار گرفته می شوند. سونوگرافی رنگی داپلر جهت بررسی تغییرات همودینامیکی مرتبط با این بیماری به کار گرفته می شود. در صورتی که قطر ورید کوچک باشد این تغییرات را می توان معیار تشخیص قرار داد.

اغلب در هنگام تنفس آرام، ایستادن یا انجام مانور والسالوا بازگشت جریان خون در این ورید ها دیده می شود. در تحلیل طیفی داده ها الگو های مختلفی از جریان خون در این ورید های متسع نشان داده می شود. با این حال، اختصاصی ترین الگوی تشخیصی الگوی جریان خون وریدی است که به بیضه ها رسیده و با افزایش فشار شکمی افزایش می یابد. در یک مطالعه از یک سیستم امتیاز دهی جهت تشخیص واریکوسل استفاده شد.
برای آگاهی از بیماری واریکوسل و صحبت هایی که در مورد درمان واریکوسل با یخ، نخ و از این قبیل موارد در میان مردم شایع شده است بر روی لینک درمان واریکوسل کلیک کنید.
این سیستم به طور کلی یافته های انفرادی ذکر شده را در بر گرفته و به هر کدام از آن ها امتیاز دهی می کند. تصور بر این است که این فرایند نسبت به معاینه فیزیکی نتایج اختصاصی تری ارائه می دهد.سونوگرافی داپلر در بازه زمانی پس از عمل نیز جهت بررسی اثرات درمانی جراحی و پایش بروز مجدد بیماری اهمیت فراوانی دارد.
در اغلب موارد، ترمیم میکروسرجیکال (جراحی میکروسکوپی) واریکوسل انجام می شود. همچنین تحقیقات بیان دارند که سونوگرافی رنگی داپلر در ترسیم آناتومی و نمایش الگو های جریان آناستوموز میکروسرجیکال مفید است. به همین دلیل معمولا جهت تشخیص و پیگیری واریکوسل انجام سونوگرافی رنگی داپلر از کیسه بیضه پیشنهاد می شود.
تشخیص واریکوسل با آزمایش اسپرم
در رابطه با نحوه تشخیص واریکوسل با آزمایش اسپرم باید گفت که اگر پزشک به وجود واریکوسل مشکوک شود، انجام یک آزمایش سونوگرافی را درخواست خواهد داد. در صورتی که فرد با مشکلات باروری مواجه باشد، پزشک جهت بررسی کیفیت اسپرم ها انجام یک آزمایش اسپرم را برای او تجویز می کند.
آزمایش اسپرم به تنهایی نمیگوید “شما واریکوسل دارید”، بلکه آسیبهای ناشی از واریکوسل را نشان میدهد. در واقع بسیاری از افراد واریکوسل دارند اما آزمایش اسپرمشان سالم است (که معمولاً نیاز به عمل ندارند). الگوی کلاسیک واریکوسل در آزمایش اسپرم (الگوی استرس):
در اینجا یک راهنمای ساده و کاربردی برای خواندن برگهی آزمایش آورده شده است. اعداد زیر «حداقلهای طبیعی» هستند؛ یعنی اگر اعداد شما بالاتر از این باشد، وضعیت نرمال است.
۱. تعداد اسپرم: این عدد نشان میدهد در هر میلیلیتر منی، چند میلیون اسپرم وجود دارد. حد نرمال آن بالای ۱۵ میلیون در هر میلیلیتر است.
-تفسیر شدت مشکل:
۱۰ تا ۱۵ میلیون (خفیف): شانس بارداری طبیعی وجود دارد، اما ممکن است زمانبر باشد.
۵ تا ۱۰ میلیون (متوسط): احتمال بارداری طبیعی کم است؛ معمولاً کاندیدای IUI (تزریق اسپرم به رحم) هستند.
زیر ۵ میلیون (شدید – الیگواسپرمی شدید): وضعیت جدی است. معمولاً نیاز به IVF یا میکرواینجکشن است.
صفر (آزواسپرمی): هیچ اسپرمی وجود ندارد (نیاز به نمونهبرداری از بیضه).
۲. تحرک اسپرم: اسپرم باید شنا کند تا به تخمک برسد. حد نرمال مجموع اسپرمهای پیشرونده باید بالای ۳۲٪ باشد (یا مجموع کل متحرکها بالای ۴۰٪).
این بخش معمولاً به سه دسته تقسیم میشود:
-Progressive (پیشرونده): اسپرمهایی که مستقیم و سریع به جلو حرکت میکنند (بهترین نوع).
-Non-Progressive: در جا حرکت میکنند یا دور خود میچرخند (مفید نیستند).
-Immotile: کاملاً بیحرکت
۳. شکل اسپرم: این بخش سختگیرانهترین قسمت آزمایش است و اغلب باعث نگرانی بیمورد میشود. در این فاکتور، شکل سر و دم اسپرم بررسی میشود. حد نرمال آن بالای ۴٪ (بله، فقط ۴ درصد!) است.
-تفسیر: اگر در آزمایش شما نوشته شده ۹۵٪ اسپرمها غیرطبیعی (Abnormal) هستند، نترسید! اگر فقط ۵٪ یا ۴٪ نرمال باشند، شما در محدوده سلامت هستید.
-وضعیت جدی: اگر شکل نرمال زیر ۲٪ یا ۱٪ باشد، نفوذ اسپرم به تخمک به صورت طبیعی بسیار دشوار است (عارضه: تراتواسپرمی).
۴. سایر فاکتورهای مهم (علائم خطر)
-Volume (حجم منی): باید بین ۱.۵ تا ۵ میلیلیتر باشد. حجم خیلی کم (زیر ۱) ممکن است نشانه انسداد یا انزال بازگشتی باشد.
-WBC (گلبول سفید): باید کمتر از ۱ میلیون باشد. اگر بیشتر باشد (Pyospermia)، نشانه عفونت است که میتواند موقتاً باعث ناباروری شود و با آنتیبیوتیک درمان میشود.
-Liquefaction (زمان روان شدن): منی باید ظرف ۱۵ تا ۳۰ دقیقه آبکی شود. اگر بیشتر از ۶۰ دقیقه طول بکشد، اسپرمها نمیتوانند آزاد شوند.
جدول جمعبندی: وضعیت شما چقدر جدی است؟
| پارامتر | وضعیت نرمال (سبز) | وضعیت هشدار (زرد) | وضعیت جدی (قرمز) |
| تعداد | > ۱۵ میلیون | ۱۰ تا ۱۵ میلیون | < ۵ میلیون |
| تحرک پیشرونده | > ۳۲٪ | ۲۰٪ تا ۳۲٪ | < ۱۰٪ |
| شکل نرمال | > ۴٪ | ۲٪ تا ۳٪ | < ۱٪ |
یک اصطلاح مهم پزشکی: سندروم OAT
اگر در آزمایش شما هر سه مورد (تعداد، تحرک و شکل) پایین باشد، به آن OAT (Oligo-Astheno-Teratozoospermia) میگویند. این شایعترین الگویی است که در واریکوسلهای شدید دیده میشود و معمولاً قویترین دلیل برای انجام جراحی واریکوسل است.
جدول درجات (گرید) واریکوسل برای تشخیص
| گرید (درجه) | نحوه تشخیص |
| گرید ۱ (خفیف) | فقط با مانور والسالوا (زور زدن) قابل لمس است. |
| گرید ۲ (متوسط) | بدون زور زدن و در حالت ایستاده قابل لمس است، اما دیده نمیشود. |
| گرید ۳ (شدید) | بدون لمس کردن و از فاصله دور، مثل یک کیسه پر از کرم روی بیضه دیده میشود. |
اپیدیدیم را با واریکوسل اشتباه نگیرید!
بسیاری از افراد در معاینه خانگی دچار ترس میشوند چون یک لوله نرم را پشت بیضه حس میکنند.
-اپیدیدیم (طبیعی): یک لوله نرم و طنابیشکل است که به پشت بیضه چسبیده و کاملاً طبیعی است (محل بلوغ اسپرم).
-واریکوسل (غیرطبیعی): شبکهای از رگهای کلافشده است که معمولاً بالای بیضه قرار دارد و حجمش بیشتر از یک لوله ساده است.
چه زمانی معاینه خانگی نگرانکننده است؟
اگر در معاینه با موارد زیر روبرو شدید، حتماً نیاز به سونوگرافی دارید:
-اختلاف سایز محسوس: اگر بیضه سمت چپ (که واریکوسل دارد) به وضوح کوچکتر و نرمتر از سمت راست شده باشد (نشانه تحلیل رفتن بیضه).
-توده سفت و بدون درد: اگر روی خودِ بدنه بیضه یک دکمه سفت یا سنگریزه حس کردید که با فشار دادن درد نمیگیرد (این میتواند خطرناک باشد و ربطی به واریکوسل ندارد).
-درد با لمس: اگر با لمس آرام رگهای بالای بیضه، درد تیزی حس کردید.
