ممکن است کمی برای شما عجیب باشد، اما ممکن است درون مثانه ی شما سنگ ایجاد شود! آیا از علت سنگ مثانه مطلع هستید! این سنگ ها توده های سختی هستند که از مواد معدنی موجود در ادرار به وجود می آیند و بیشتر در مردان بالای 50 سال شایع هستند.
سنگ مثانه در برخی موارد هیچ علائمی ندارد و خود به خود از بدن خارج می شود. حتی ممکن است متوجه نشوید که یک سنگ مثانه داشته اید! اما در بیشتر موارد، این سنگ ها باعث درد یا مشکلات دیگر ادراری می شوند. زمانی که این علائم را مشاهده کردید، باید آن را درمان کنید. در ادامه مطلب، علت سنگ مثانه را توضیح خواهیم داد.
علت سنگ مثانه چیست؟
وظیفه ی مثانه، جمع آوری ادرار از کلیه ها است، تا در زمان نیاز بدن آن را به طور کامل دفع کند. بعد از دفع ادرار، مثانه باید به طور کامل خالی شود. اما به علت برخی از مشکلات سلامتی، مثانه به طور کامل خالی نشده و مقداری از ادرار در آن باقی می ماند. در مرحله ی بعد، برخی از مواد موجود در ادرار به یکدیگر می چسبند و کریستال هایی را تشکیل می دهند. با گذشت زمان، این کریستال ها باعث شکل گیری سنگ مثانه می شوند.
وجود برخی از مشکلات ممکن است مانع از تخلیه کامل مثانه شود. دو نمونه از رایج ترین آنها عبارتند از:
پروستات بزرگ شده: پروستات که فقط در مردان وجود دارد، اندامی است که به تولید مایع منی کمک می کند. با افزایش سن، پروستات معمولاً بزرگ تر می شود و می تواند به مجاری ادرار (لوله ای که ادرار را از بدن خارج می کند) فشار وارد کند. این اتفاق مانند پیچ خوردگی یک شلنگ است.
زمانی که این اتفاق می افتد، جریان ادرار در مجاری ادرار دچار مشکل می شود در نتیجه، مثانه نمی تواند به طور کامل خالی شود.
آسب عصبی: این مشکل که با نام «مثانه ی عصبی» نیز شناخته می شود، به این معنی است که اعصاب مثانه ی شما دیگر مثل قبل کار نمی کند. همین موضوع باعث می شود که ادرار در مثانه باقی بماند.
موارد دیگری هم وجود دارند که می توانند موجب مشکل در تخلیه ی کامل مثانه شوند. مانند:
- جراحی بزرگ شدن مثانه: برخی از افراد این جراحی را برای درمان بی اختیاری ادرار انجام می دهند. بی اختیاری ادراری نوعی بیماری است که در آن فرد قادر به کنترل ادرار خود نیست. این جراحی می تواند احتمال ابتلا به سنگ مثانه را افزایش دهد.
- دیورتیکول مثانه: جدار مثانه از لایه های مخاطی و عضلانی تشکیل شده است. لایه مخاطی در سطح داخلی و لایه عضلانی در سطح خارجی قرار دارد. دیورتیکول مثانه در حقیقت بیرون زدگی لایه مخاطی از درون لایه عضلانی است. این حالت می تواند به صورت مادرزادی یا به هر دلیلی که انسداد در مسیر خروج وجود داشته باشد (مانند بزرگی خوش خیم پروستات و عفونت) ایجاد گردد.
- تورم مثانه: این بیماری ممکن است به علت عفونت مجاری ادراری اتفاق بیفتد.
- سیستوسل: افتادگی مثانه یا سیستوسل که مختص زنان است، زمانی رخ می دهد که لیگامان بالای نگهدارنده مثانه و عضله بین واژن و مثانه، ضعیف یا کشیده شده و در نتیجه باعث پایین آمدن مثانه و ایجاد فشار بر روی واژن می گردد. در نتیجه، می تواند جریان ادرار را مسدود کند.
- رژیم غذایی: رژیم غذایی سرشار از چربی، قند و نمک که فاقد ویتامین های A و B است، می تواند احتمال ابتلا به سنگ مثانه را افزایش دهد. این امر در کشورهای در حال توسعه بیشتر شایع است.
- سنگ کلیه: سنگ کلیه با سنگ مثانه تفاوت دارد. اما یکی از این سنگ های کلیه می تواند به سمت مثانه ی شما حرکت کرده و در آنجا رشد کند.
- تجهیزات پزشکی: تجهیزات و لوازم پزشکی مثل سوند (لوله ی نازکی که به تخلیه ی مثانه ی شما کمک می کنند) می توانند منجر به تولید کریستال هایی که سنگ مثانه را به جود می آورند شوند.
علائم سنگ مثانه چیست؟
برخی از سنگ های مثانه هیچ علائمی ندارند. اما در اغلب موارد، سنگ مثانه دیواره ی مثانه ی شما را اذیت کرده یا مانع از خروج درست ادرار می شوند. وقتی این اتفاق می افتد، شما ممکن است علائم زیر را داشته باشید:
- خون در ادرار
- احساس سوزش یا درد در هنگام ادرار
- دشوار بودن ادرار یا منقطع بودن آن (در این حالت ادرار شما قطع و وصل می شود)
- درد در زیر شکم. درد در آلت تناسلی و بیضه ها در مردان
- تکرر ادرار (بیشتر در شب اتفاق می افتد)
- ادرار کدر یا تیره تر از حالت عادی
آزمایشات و تشخیص سنگ مثانه چیست؟
پزشک در مورد علائمتان از شما سؤال می پرسد. ابتدا با معاینه ی فیزیکی شروع کرده و قسمت زیرین شکم شما را بررسی می کند. بعد از آن ممکن است آزمایشات زیر تجویز شود:
1- سیتوسکوپی: پزشک یک لوله ی کوچک مجهز به دوربین (سیتوسکوپ) را در مجرای ادرای شما قرار داده و آن را به سمت مثانه می فرستد تا سنگ ها را پیدا کند.
2- عکس برداری: پزشک به کمک این تست می تواند محل و اندازه ی سنگ های مثانه را تشخیص داده و ببیند که وجود کدام سنگ باعث مسدود شدن ادرار شما شده است. این آزمایشات عکس برداری می تواند شامل سی تی اسکن، اشعه ایکس یا سونوگرافی باشد.
3- آزمایش ادرار: پزشک موارد غیر معمول در ادرار شما را بررسی کرده و عفونت و سایر مشکلات را تشخیص می دهد.
درمان های سنگ مثانه چیست؟
اگر سنگ مثانه ی شما کوچک است، ممکن است بتوانید با نوشیدن مقدار زیادی آب، آن را دفع کنید. اما اگر در تخلیه ی مثانه خود دچار مشکل شده اید، این راه جواب نمی دهد!
اگر سنگ مثانه خود به خود دفع نشود، پزشک ممکن است یکی از موارد زیر را برای شما تجویز کند:
✔️ خرد کردن سنگ ها: این روش با نام «سیستولیتولاپاکسی» شناخته می شود. پزشک ابتدا برای پیدا کردن سنگ ها، سیستوسکوپی انجام می دهد. سپس، به کمک اولتراسوند، لیزر یا موارد دیگر از طریق سیستوسکوپ برای شکستن و خارج کردن سنگ ها و تکه های کوچک استفاده می کند.
✔️ عمل جراحی: اگرد سنگ های مثانه آنقدر بزرگ هستند که پزشک با روش های دیگر نتواند آن را خرد کرده و خارج کند، شما ممکن است به جراحی نیاز داشته باشید. در این روش مثانه را باز کرده و سنگ ها را خارج می کنند.
آیا می توانیم از سنگ مثانه پیشگیری کنیم؟
در ایده آل ترین حالت، شما با درمان علت به وجود آمدن سنگ مثانه، از آن پیشگیری می کنید. اما این موضوع همیشه کارساز نیست! البته، چند گزینه برای شما وجود دارد:
- درمان دیورتیکول مثانه: شما برای از بین بردن این مشکل می توانید جراحی کنید. گاهی اوقات، درمان بزرگی پروستات می تواند از دیورتیکول جیوگیری کند.
- پروستات بیش از اندازه بزرگ: درمان دارویی یا جراحی می تواند در حل این مشکل به شما کمک کند.
- درمان آسیب عصبی: در صورت داشتن این بیماری، داروها یا کاتتر ها می توانند احتمال ابتلا به سنگ مثانه را کاهش دهند.
- زنان مبتلا به سیستوسل: شما ممکن است برای بهبود مثانه و سایر اندام های لگنی خود به جراحی نیاز داشته باشید.
گذشته از همه ی این ها، حتماً روزانه مقدار زیادی آب بنوشید تا از تبدیل شدن مواد معدنی ادرار به کریستال و تشکیل سنگ مثانه جلوگیری کنید. در مورد اینکه چه میزان آب در روز می توانید بنوشید با پزشک خود مشورت کنید و به یاد داشته باشید، در صورت بروز هرگونه مشکل در ادرار، مثل سوزش، درد، منقطع شدن، تکرر ادرار و … به پزشک مراجعه کنید.
دکتر حسین کرمی متخصص ارولوژی