چگونه شب ادراری را درمان کنیم؟

درمان شب ادراری به اندازه درمان بیماری های قلبی مهم است. زیرا فرد به دلیل داشتن بی اختیاری در ادرار، ممکن است حتی نتواند در اجتماع حاضر شود. در این مقاله قصد داریم تا همه چیز را در مورد این بیماری و درمان آن بدانیم.

شب ادراری چیست؟

در اصطلاح پزشکی به ناتوانى در کنترل ادرار، خصوصا در شب را شب ادرارى مى گویند. به شب ادرارى گاها بى اختیارى ادرارى نیز گفته مى شود.

در حقیقت، شب ادرارى یک نوع بى اختیارى ادرارى است که در شب و در هنگام خواب براى فردى که به سنى رسیده است که توانایى کنترل ادرار خود را دارد، اتفاق مى افتد (بى اختیارى ادرارى که در طول روز اتفاق می افتد به عنوان بى اختیارى ادراری روزانه شناخته می شود.)

اغلب فکر مى کنیم که شب ادرارى مخصوص کودکان است. ولى این اتفاق براى ۱ تا ۲ نوجوان از هر ۱۰۰ نوجوان نیز اتفاق مى افتد.

انواع شب ادراری

شب ادرارى دو نوع است:

1- شب ادرارى اولیه

فردى که شب ادراری اولیه دارد، از زمان کودکی دچار این عارضه بوده است. این نوع شب ادرارى رایج ترین نوع شب ادراری است.

2- شب ادرارى ثانویه

شب ادراری ثانویه وضعیتی است که در آن فرد یاد گرفته است که ادرار خود را کنترل کند  و بعد دچار شب ادرارى شده است که حداقل ۶ ماه تا چندین سال ادامه داشته است.

مثانه یک نگهدارنده یا نوعى ظرف نگهدارى ماهیچه ای براى ادرار است. این ماهیچه به محض ورود ادرار منبسط مى شود (هنگامى که ادرار وارد مثانه مى شود، مثانه بزرگ تر مى شود) و به محض ادرار کردن دوبار منقبض مى شود (یعنى براى خارج کردن ادرار، مثانه منقبض مى شود).

در فردی که دارای کنترل مثانه طبیعی است:

– اعصاب موجود در دیواره مثانه در هنگام پر شدن مثانه، پیامی را به مغز ارسال می کنند.

– سپس مغز پیامی را به مثانه می فرستد تا از تخلیه اتوماتیک آن جلوگیری کند تا زمانی که فرد آماده رفتن به سرویس بهداشتى شود.

اما افراد مبتلا به شب ادراری مشکلی دارند که باعث می شود آنها در طول شب به طور غیر ارادى در خواب ادرار کنند.

علل شب ادراری

پزشکان هنوز علت دقیق شب ادراری را نمی دانند اما به طور کلى تصور مى کنند که موارد ذکر شده در زیر ممکن است در بروز این عارضه نقش داشته باشند:

• مشکلات هورمونی

هورمونی به نام هورمون ضد ادرار یا ADH باعث می شود بدن در شب کمتر ادرار تولید کند. اما بدن برخی از افراد به اندازه کافی ADH تولید نمی کند، به این معنی که بدن آنها هنگام خواب می تواند ادرار زیادی تولید کند.

• مشکلات مثانه

در برخی از افراد که به شب ادراری مبتلا هستند، به دلیل بروز اسپاسم های عضلانی در مثانه، مثانه قادر به نگهدارى حجم طبیعى ادرار نیست. همچنین، برخی از نوجوانان و بزرگسالان نیز دارای مثانه های نسبتا کوچکی هستند و نمی توانند حجم ادرار زیادی را نگه دارند.

• ژنتیک

نوجوانانى که به شب ادراری مبتلا هستند، غالبا والدینی دارند که تقریبا در همان سن به همین مشکل دچار بوده اند. دانشمندان ژن های خاصی را شناسایی کرده اند که باعث بروز شب ادراری می شود.

• مشکلات خواب

بعضی از نوجوانان ممکن است به قدرى عمیق به خواب بروند که وقتی نیاز به ادرار کردن دارند، از خواب بیدار نمى شوند.

• کافئین

استفاده از کافئین باعث می شود که فرد ادرار بیشترى تولید کند.

• برخى از شرایط پزشکی

برخى از شرایط پزشکی می توانند باعث بروز شب ادراری ثانویه شود. این شرایط پزشکى مى تواند شامل دیابت، ناهنجاری های دستگاه ادراری (مشکلات مربوط به ساختار دستگاه ادراری در فرد)، یبوست و عفونت ادراری (UTI ها) باشد.

• مشکلات روحى و روانی

برخى از متخصصین معتقد هستند که استرس می تواند با شب ادراری در ارتباط باشد. پزشکان دقیقا نمی دانند به چه دلیل، ولى دختران بیش از دو برابر پسران به شب ادراری مبتلا هستند. این مساله اغلب در ترکیب با ADHD دیده می شود.

روش تشخیص شب ادراری

اگر شب هنگام در کنترل ادرار خود مشکلی دارید، با پزشک خود صحبت کنید تا در مورد بى اختیارى ادراری شبانه اطلاعات بگیرید و احتمال بروز دیگر مشکلات پزشکی را مورد بررسى قرار دهید.

پزشک معایناتى را بر روى شما انجام خواهد داد، و از شما در مورد هر گونه نگرانی اى که دارید، علائمی که تجربه کرده اید، وضعیت سلامتى شما در گذشته، وضعیت سلامتى خانواده، هر دارویی که مصرف می کنید، هر گونه حساسیتی که ممکن است داشته باشید و دیگر موارد از شما سؤال می کند، به این موارد تاریخچه پزشکی گفته می شود.

ممکن است پزشک در مورد الگوهای خواب، عادت های مربوط به روده و علائم ادرار (مانند نیاز شدید به ادرار کردن و یا احساس درد و سوزش در هنگام ادرار کردن) از شما سؤال بپرسد.

آزمایشات اولیه به احتمال زیاد شامل آزمایش ادرار و کشت ادرار خواهد بود. در این آزمایشات، ادرار برای بررسى علائم بیماری مورد آزمایش قرار مى گیرد. در اکثر مواقع، نتایج این آزمایشات در افراد مبتلا به بى اختیارى ادراری شبانه کاملا طبیعی خواهد بود.

درمان بی اختیاری ادرار در شب

پزشک شما ممکن است از شما بخواهد با تغییر چند مورد در زندگى روزانه و شبانه ى خود آغاز به درمان شب ادرارى کنید.

• مثانه خود را آموزش دهید

در ساعاتى مشخص از سرویس بهداشتى براى ادرار کردن استفاده کنید.

به آهستگى و آرام آرام زمان بین ادرار کردن را افزایش دهید (به عنوان مثال، هر از گاهى حدود ۱۵ دقیقه زمان بین هر بار ادرار کردن را به تأخیر بیاندازید).

این کار مثانه شما را برای نگهدارى حجم مایعات بیشترى آموزش می دهد.

• قبل از رفتن به رختخواب، آب ننوشید!

به این ترتیب از تولید ادرار بیشتر جلوگیرى خواهید کرد.

از مصرف کافئین و الکل که می تواند مثانه شما را تحریک کند، اجتناب کنید.

• ساعت خود را براى بیدار شدن تنظیم کنید

ساعت خود را براى بیدار شدن در شب تنظیم کنید.

در این صورت مى توانید به موقع از سرویس بهداشتى براى ادرار کردن استفاده کنید.

• سیستم هشدار خیس کردن تخت را امتحان کنید

مى توانید این سیستم را به لباس زیر خود و یا پدى که روى تخت گذاشته اید، وصل می کنید.

به محض این که ادرار شبانه ى شما آغاز شود، این سیستم به شما هشدار خواهد داد.

• دارو مصرف کنید

چند نوع دارو وجود دارد که مى تواند در دمان شب ادرارى موثر باشد.

دسموپرسین (DDAVP) میزان تولید ادرار در کلیه های شما را کاهش می دهد.

سایر داروها عضلات مثانه ى بیش فعال را آرام می کنند.

این داروها عبارتند از:

• داریفناسین (اینابیلکس) (Enablex)
• ایمی پرامین (توفرانیل) (Tofranil)
• اکسی بوتینین (دیتروپان) (Ditropan)
• تولدرودین (دیترول) (Detrol)
• کلرید تروسیم
• فسوترودین فومارات (توویاز) (Toviaz)
• سولیفناسین (وى سى کِر) (VESIcare)

اگر مصرف داروهاى ذکر شده و امتحان دیگر روش های درمانی که در بالا توضیح داده شد مؤثر واقع نشدند، پزشک ممکن است یکی از این روش هاى زیر را براى شما توصیه کند:

• تقویت مثانه

این فرایند یک نوع عمل جراحی است که در آن مثانه ى شما را بزرگ تر می کند.

این کار باعث مى شود حجم نگهدارى ادرار در مثانه افزایش یابد.

• تحریک عصب ساکرال

این کار به کنترل مثانه بیش فعال کمک می کند.

پزشک شما وسیله کوچکی را در بدن شما قرار می دهد که سیگنال هایی را به اعصاب کمر شما ارسال می کند که به کنترل جریان ادرار کمک می کند.

• دترسور میکتومی

این فرایند یک نوع عمل جراحى اساسى است که با آن مى توان مثانه بیش فعال را درمان کرد.

جراح شما یک بخش و یا تمام عضلات اطراف مثانه شما را از مثانه جدا می کند تا در به طور اشتباه منقبض نشوند.

درمان شب ادراری در کودکان

در اکثر موارد، شب ادراری در کودکان به مرور زمان از بین می رود و نیازی به درمان ندارد. اگر واقعا به درمان شب ادراری نیاز باشد، روش هاى مختلفى وجود دارند که مى توانند به شما کمک کنند.

این روش ها عبارتند از:

– تغییر در مصرف مایعات

مى توانید در طول روز و یا عصر، مایعات کمتری برای نوشیدن به کودک خود بدهید.

– کافئین را از رژیم غذایی کودک خود حذف کنید.

کافئین در انواع نوشابه ها و بسیاری از نوشیدنى هاى گازدار وجود دارد.

همچنین، کافئین در چای سیاه، نوشیدنی هایى مانند قهوه، نسکافه و حتى شکلات نیز وجود دارد.

– طبق برنامه اى خاص کودک را از خواب بیدار کنید.

یعنى کودک را در ساعتى معین در طول شب از خواب بیدار کنید تا براى ادرار کردن به سرویس بهداشتى برود.

– آموزش دادن مثانه

این فرایند شامل چند نوع تمرین و ادرار کردن با برنامه اى مشخص است.

– استفاده از هشدار رطوبتى

در این حالت از سنسوری استفاده می شود که رطوبت را تشخیص می دهد و با زنگ خطر به شما هشدار مى دهد.

– مصرف دارو

مصرف برخى از داروها می تواند سطح ADH را افزایش دهند و یا عضلات مثانه را آرام کنند و باعث درمان شب ادراری گردد.

– مشاوره درمانى

مشاوره درمانى یا کار با یک درمانگر می تواند به کودک شما کمک کند تا با تغییرات زندگی و یا استرس هاى دیگر کنار بیاید.

با ارائه دهنده خدمات بهداشتی و درمانی فرزند خود صحبت کنید تا بهترین گزینه هایی که ممکن است به فرزند شما کمک کند را پیدا کنید.

مقابله با شب ادرارى

تا زمانی که مى توانید شب ادرارى کودک را خودتان کنترل کنید، سعى کنید از روش هاى ساده برای مدیریت این وضعیت استفاده کنید:

– یک پوشش ضد آب روى تختخواب کودک قرار دهید تا تشک کودک خشک و تمیز نگه داشته شود.

– لباس هاى زیر با قابلیت جذب آب و یا پدهاى جذب کننده آب به تن کودک بپوشانید.

– از پارچه ها و لوسیون های مخصوص تمیز کردن پوست استفاده کنید تا پوست دچار تحریک و ناراحتى نشود.

– اگر یک روش درمانی را امتحان کرده اید و جوابى نگرفتید، بهتر است بازپزشک خود مشورت کنید.

دکتر حسین کرمی متخصص کلیه و مجاری ادراری و فوق تخصص لاپاراسکوپی