درمان شب ادراری به اندازه درمان بیماری های قلبی مهم است. زیرا فرد به دلیل داشتن بی اختیاری در ادرار، ممکن است حتی نتواند در اجتماع حاضر شود. در این مقاله قصد داریم تا همه چیز را در مورد این بیماری و درمان آن بدانیم.

شب ادراری چیست؟

در اصطلاح پزشکی به ناتوانى در کنترل ادرار، خصوصا در شب را شب ادرارى مى گويند. به شب ادرارى گاها بى اختيارى ادرارى نيز گفته مى شود.

در حقيقت، شب ادرارى يك نوع بى اختيارى ادرارى است كه در شب و در هنگام خواب براى فردى كه به سنى رسيده است كه توانايى كنترل ادرار خود را دارد، اتفاق مى افتد (بى اختيارى ادرارى که در طول روز اتفاق می افتد به عنوان بى اختيارى ادراری روزانه شناخته می شود.)

اغلب فكر مى كنيم كه شب ادرارى مخصوص كودكان است. ولى اين اتفاق براى ١ تا ٢ نوجوان از هر ١٠٠ نوجوان نيز اتفاق مى افتد.

انواع شب ادراری

شب ادرارى دو نوع است:

1- شب ادرارى اوليه

فردى که شب ادراری اولیه دارد، از زمان کودکی دچار اين عارضه بوده است. این نوع شب ادرارى رایج ترین نوع شب ادراری است.

2- شب ادرارى ثانويه

شب ادراری ثانویه وضعیتی است که در آن فرد ياد گرفته است كه ادرار خود را كنترل كند  و بعد دچار شب ادرارى شده است كه حداقل ٦ ماه تا چندين سال ادامه داشته است.

مثانه یک نگهدارنده يا نوعى ظرف نگهدارى ماهیچه ای براى ادرار است. اين ماهيچه به محض ورود ادرار منبسط مى شود (هنگامى كه ادرار وارد مثانه مى شود، مثانه بزرگ تر مى شود) و به محض ادرار كردن دوبار منقبض مى شود (يعنى براى خارج كردن ادرار، مثانه منقبض مى شود).

در فردی که دارای کنترل مثانه طبیعی است:

– اعصاب موجود در دیواره مثانه در هنگام پر شدن مثانه، پیامی را به مغز ارسال می کنند.

– سپس مغز پیامی را به مثانه می فرستد تا از تخلیه اتوماتیک آن جلوگیری کند تا زمانی که فرد آماده رفتن به سرويس بهداشتى شود.

اما افراد مبتلا به شب ادراری مشکلی دارند که باعث می شود آنها در طول شب به طور غير ارادى در خواب ادرار كنند.

علل شب ادراری

پزشکان هنوز علت دقیق شب ادراری را نمی دانند اما به طور كلى تصور مى كنند كه موارد ذكر شده در زير ممکن است در بروز اين عارضه نقش داشته باشند:

• مشکلات هورمونی

هورمونی به نام هورمون ضد ادرار یا ADH باعث می شود بدن در شب کمتر ادرار توليد كند. اما بدن برخی از افراد به اندازه کافی ADH توليد نمی کند، به این معنی که بدن آنها هنگام خواب می تواند ادرار زیادی توليد کند.

• مشکلات مثانه

در برخی از افراد كه به شب ادراری مبتلا هستند، به دليل بروز اسپاسم های عضلانی در مثانه، مثانه قادر به نگهدارى حجم طبيعى ادرار نيست. همچنين، برخی از نوجوانان و بزرگسالان نیز دارای مثانه های نسبتا کوچکی هستند و نمی توانند حجم ادرار زیادی را نگه دارند.

• ژنتیک

نوجوانانى كه به شب ادراری مبتلا هستند، غالبا والدینی دارند که تقریبا در همان سن به همين مشکل دچار بوده اند. دانشمندان ژن های خاصی را شناسایی کرده اند که باعث بروز شب ادراری می شود.

• مشکلات خواب

بعضی از نوجوانان ممکن است به قدرى عمیق به خواب بروند که وقتی نیاز به ادرار كردن دارند، از خواب بیدار نمى شوند.

• کافئین

استفاده از کافئین باعث می شود که فرد ادرار بيشترى توليد كند.

• برخى از شرایط پزشکی

برخى از شرایط پزشکی می توانند باعث بروز شب ادراری ثانویه شود. اين شرايط پزشكى مى تواند شامل دیابت، ناهنجاری های دستگاه ادراری (مشکلات مربوط به ساختار دستگاه ادراری در فرد)، یبوست و عفونت ادراری (UTI ها) باشد.

• مشکلات روحى و روانی

برخى از متخصصين معتقد هستند که استرس می تواند با شب ادراری در ارتباط باشد. پزشکان دقیقا نمی دانند به چه دليل، ولى دختران بیش از دو برابر پسران به شب ادراری مبتلا هستند. اين مساله اغلب در ترکیب با ADHD دیده می شود.

روش تشخیص شب ادراری

اگر شب هنگام در کنترل ادرار خود مشکلی دارید، با پزشک خود صحبت کنید تا در مورد بى اختيارى ادراری شبانه اطلاعات بگيريد و احتمال بروز ديگر مشكلات پزشکی را مورد بررسى قرار دهيد.

پزشک معایناتى را بر روى شما انجام خواهد داد، و از شما در مورد هر گونه نگرانی اى كه داريد، علائمی که تجربه كرده ايد، وضعيت سلامتى شما در گذشته، وضعيت سلامتى خانواده، هر دارویی که مصرف می کنید، هر گونه حساسیتی که ممکن است داشته باشید و ديگر موارد از شما سؤال می کند، به این موارد تاریخچه پزشکی گفته می شود.

ممکن است پزشك در مورد الگوهای خواب، عادت های مربوط به روده و علائم ادرار (مانند نیاز شديد به ادرار كردن و يا احساس درد و سوزش در هنگام ادرار كردن) از شما سؤال بپرسد.

آزمايشات اولیه به احتمال زياد شامل آزمایش ادرار و كشت ادرار خواهد بود. در این آزمایشات، ادرار برای بررسى علائم بیماری مورد آزمايش قرار مى گيرد. در اكثر مواقع، نتايج اين آزمايشات در افراد مبتلا به بى اختيارى ادراری شبانه كاملا طبیعی خواهد بود.

درمان بی اختیاری ادرار در شب

پزشك شما ممكن است از شما بخواهد با تغيير چند مورد در زندگى روزانه و شبانه ى خود آغاز به درمان شب ادرارى كنيد.

• مثانه خود را آموزش دهيد

در ساعاتى مشخص از سرويس بهداشتى براى ادرار كردن استفاده كنيد.

به آهستگى و آرام آرام زمان بين ادرار كردن را افزايش دهيد (به عنوان مثال، هر از گاهى حدود ١٥ دقيقه زمان بين هر بار ادرار كردن را به تأخير بياندازيد).

این كار مثانه شما را برای نگهدارى حجم مایعات بیشترى آموزش می دهد.

• قبل از رفتن به رختخواب، آب ننوشيد!

به این ترتیب از توليد ادرار بيشتر جلوگيرى خواهيد كرد.

از مصرف کافئین و الکل که می تواند مثانه شما را تحریک کند، اجتناب کنید.

• ساعت خود را براى بيدار شدن تنظيم كنيد

ساعت خود را براى بيدار شدن در شب تنظيم كنيد.

در اين صورت مى توانيد به موقع از سرويس بهداشتى براى ادرار كردن استفاده كنيد.

• سیستم هشدار خیس کردن تخت را امتحان کنید

مى توانيد اين سيستم را به لباس زير خود و يا پدى كه روى تخت گذاشته ايد، وصل می کنید.

به محض اين كه ادرار شبانه ى شما آغاز شود، اين سيستم به شما هشدار خواهد داد.

• دارو مصرف کنید

چند نوع دارو وجود دارد كه مى تواند در دمان شب ادرارى موثر باشد.

دسموپرسین (DDAVP) میزان توليد ادرار در کلیه های شما را کاهش می دهد.

سایر داروها عضلات مثانه ى بیش فعال را آرام می کنند.

اين داروها عبارتند از:

• داریفناسین (اينابيلكس) (Enablex)
• ایمی پرامین (توفرانیل) (Tofranil)
• اکسی بوتینین (دیتروپان) (Ditropan)
• تولدرودین (دیترول) (Detrol)
• کلرید تروسیم
• فسوترودین فومارات (توویاز) (Toviaz)
• سولیفناسین (وى سى كِر) (VESIcare)

اگر مصرف داروهاى ذكر شده و امتحان ديگر روش های درمانی كه در بالا توضيح داده شد مؤثر واقع نشدند، پزشک ممکن است یکی از این روش هاى زير را براى شما توصیه کند:

• تقویت مثانه

این فرايند يك نوع عمل جراحی است که در آن مثانه ى شما را بزرگ تر می کند.

اين كار باعث مى شود حجم نگهدارى ادرار در مثانه افزایش يابد.

• تحریک عصب ساکرال

این كار به کنترل مثانه بیش فعال کمک می کند.

پزشک شما وسیله کوچکی را در بدن شما قرار می دهد که سیگنال هایی را به اعصاب کمر شما ارسال می کند که به کنترل جریان ادرار کمک می کند.

• دترسور میکتومی

این فرايند يك نوع عمل جراحى اساسى است که با آن مى توان مثانه بیش فعال را درمان كرد.

جراح شما يك بخش و یا تمام عضلات اطراف مثانه شما را از مثانه جدا می کند تا در به طور اشتباه منقبض نشوند.

درمان شب ادراری در کودکان

در اکثر موارد، شب ادراری در كودكان به مرور زمان از بین می رود و نیازی به درمان ندارد. اگر واقعا به درمان شب ادراری نياز باشد، روش هاى مختلفى وجود دارند كه مى توانند به شما كمك كنند.

اين روش ها عبارتند از:

– تغییر در مصرف مایعات

مى توانيد در طول روز و يا عصر، مایعات کمتری برای نوشیدن به کودک خود بدهید.

– کافئین را از رژیم غذایی کودک خود حذف كنيد.

کافئین در انواع نوشابه ها و بسیاری از نوشيدنى هاى گازدار وجود دارد.

همچنین، كافئين در چای سیاه، نوشیدنی هايى مانند قهوه، نسكافه و حتى شکلات نیز وجود دارد.

– طبق برنامه اى خاص كودك را از خواب بيدار كنيد.

يعنى كودك را در ساعتى معين در طول شب از خواب بيدار كنيد تا براى ادرار كردن به سرويس بهداشتى برود.

– آموزش دادن مثانه

این فرايند شامل چند نوع تمرین و ادرار کردن با برنامه اى مشخص است.

– استفاده از هشدار رطوبتى

در این حالت از سنسوری استفاده می شود که رطوبت را تشخیص می دهد و با زنگ خطر به شما هشدار مى دهد.

– مصرف دارو

مصرف برخى از داروها می تواند سطح ADH را افزايش دهند و یا عضلات مثانه را آرام کنند و باعث درمان شب ادراری گردد.

– مشاوره درمانى

مشاوره درمانى يا کار با یک درمانگر می تواند به کودک شما کمک کند تا با تغییرات زندگی و یا استرس هاى دیگر کنار بیاید.

با ارائه دهنده خدمات بهداشتی و درمانی فرزند خود صحبت کنید تا بهترین گزینه هایی که ممکن است به فرزند شما کمک کند را پیدا کنید.

مقابله با شب ادرارى

تا زمانی که مى توانيد شب ادرارى كودك را خودتان كنترل كنيد، سعى كنيد از روش هاى ساده برای مدیریت اين وضعیت استفاده كنيد:

– یک پوشش ضد آب روى تختخواب كودك قرار دهيد تا تشك كودك خشك و تميز نگه داشته شود.

– لباس هاى زير با قابليت جذب آب و يا پدهاى جذب كننده آب به تن كودك بپوشانيد.

– از پارچه ها و لوسیون های مخصوص تمیز کردن پوست استفاده كنيد تا پوست دچار تحريك و ناراحتى نشود.

– اگر یک روش درمانی را امتحان کرده اید و جوابى نگرفتيد، بهتر است بازپزشک خود مشورت كنيد.

دکتر حسین کرمی متخصص کلیه و مجاری ادراری و فوق تخصص لاپاراسکوپی