سنگ مثانه توده هایی سختی از مواد معدنی است که میتواند هنگامی که مثانه به طور کامل از ادرار خالی نباشد درون آن تشکیل شود.

علائم ایجاد سنگ مثانه چیست؟

سنگ های مثانه اگر به مقدار کافی کوچک باشند ممکن است هنگام ادرار کردن دفع شوند و هیچ علائمی ایجاد نکنند. اما بیشتر افرادی که سنگ های مثانه دارند علائمی به دلیل این که سنگ، دیواره مثانه را تحریک می کند یا جریان ادرار را مسدود می سازد تجربه می کنند. علائم معمول سنگ های مثانه شامل موارد زیر هستند:

✅ درد در پایین شکم، چیزی که اغلب میتواند شدید باشد (مردان همچنین ممکن است درد در اطراف یا درون آلت تناسلی خود داشته باشند)

✅ درد یا سختی هنگام ادرار کردن

✅ تکرر ادرار (به خصوص در شب)

✅ ادرار کدر یا تیره رنگ

✅ وجود خون در ادرار

بیشتر موارد سنگ های مثانه به دلیل ارتباط با بزرگی پروستات مردان 50 سال یا بالاتر را درگیر میکند. اما هم مردان و هم زنان میتوانند دچار سنگ های مثانه شوند.

این که کودکان دچار سنگ مثانه شوند نادر است. در کودکان، سنگ های مثانه می توانند منجربه شب ادراری شود، در بعضی از کودکان پسر ممکن است باعث نعوظ مانا، یک نعوظ اغلب دردناک که میتواند چند ساعت باقی بماند شود.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورتی که هر یک از علائم بالا را تجربه کردید به پزشک مراجعه کنید، به خصوص اگر درد در پایین شکم، تکرر ادرار یا وجود خون در ادرار داشتید. این علائم ممکن است لزوما به دلیل سنگ های مثانه ایجاد نشوند، اما نیاز است که مورد بررسی قرار  بگیرند.

احتمالا ابتدا آزمایش خون و ادرار انجام شود. آزمایش خون مشخص خواهد کرد که آیا درون مثانه شما عفونت وجود دارد یا خیر. مرحله بعدی گرفتن عکس اشعه ی ایکس از مثانه شما است. تمام انواع سنگ های مثانه به وضوح روی عکس اشعه ی ایکس مشخص نخواهند شد، از این رو نتیجه ی منفی اشعه ی ایکس همیشه به معنی عدم وجود سنگ نیست.

اسکن سونوگرافی ممکن است به جای اشعه ی ایکس استفاده شود. همچنین سنگ مثانه می تواند توسط سیستوسکوپی مشخص شود. در سیستوسکوپی لوله ای نازک و فیبری که در سر آن چراغ و دوربین وجود دارد (سیستوسکوپ) به درون مجرای ادراری وارد میشود (لوله ای که ادرار را از بدن خارج میکند) و به مثانه می رسد.

دوربین تصاویر را روی صفحه نمایش پخش میکند، چیزی که توسط یک اورولوژ مشاهده میشود (کسی که در درمان بیماری های مثانه تخصص دارد).

علت ایجاد سنگ مثانه چیست؟

سنگ های مثانه معمولا هنگامی ایجاد میشوند که شما نتوانید تمام ادرارتان را تخلیه کنید. دلیل اصلی برای مردان بزرگی غده پروستات است که جریان ادرار را مسدود میکند.

اگر ادرار برای مدتی طولانی در مثانه باقی بماند، مواد شیمایی موجود در ادرار کریستال هایی ایجاد میکنند، چیزی که سخت شده و سنگ های مثانه را تشکیل می دهند.

درمان سنگ مثانه

معمولا برای خارج کردن سنگ ها از مثانه نیاز به جراحی است. متداول ترین فرآیند cystolitholapaxy است، چیزی که در آن لوله ای نازک (سیستوسکوپ) که در نوک آن دوربین وجود دارد برای یافتن سنگ مورد استفاده قرار می گیرد. بعد از آن سیستوسکوپ از وسیله خرد کننده سنگ، لیزر یا سونوگرافی استفاده می کند تا سنگ را قبل از خارج کردن خرد کند.

وقتی ممکن باشد، مهم است که علت زمینه ای ایجاد سنگ مثانه درمان شود تا از ایجاد سنگ های مثانه جدید در آینده پیشگیری شود.

پیشگیری از سنگ مثانه

اگر شما سنگ مثانه داشته اید، ممکن است دوباره به آن دچار شوید. چیزهایی هستند که میتوانید برای پیشگیری از ایجاد دوباره آن ها انجام دهید.

برای جلوگیری از سنگ مثانه میتوان کار های زیر را  انجام دهید.

1- برای کاهش غلظت ادرارتان مایعات مصرفی خود را به روزی 2 تا 3 لیتر افزایش دهید.

2- مثانه خود را منظم و بدون تاخیر تخلیه کنید

3- 10 تا 20 ثانیه بعد از تلاش اولتان دوباره سعی کنید ادرار کنید (اگر در مرحله اول نمی توانید ادرار خود را به صورت کامل تخلیه کنید)؛ این کار ادرار کردن دوگانه نامیده میشود و به تخلیه موثرتر مثانه کمک میکند

4- از ایجاد یبوست پیشگیری کنید (ممکن است لاگزاتیو تجویز شود)

بیماری های مثانه

1- مثانه نوروژنیک

مثانه نوروژنیک مشکلی است که در آن اعصابی که مثانه را کنترل میکنند آسیب می بینند. این آسیب از تخلیه ی کامل مثانه جلوگیری میکند. این موضوع میتواند به دلیل آسیب به اعصاب نخاعی یا مشکلی که به سیستم عصبی آسیب رسانده است مانند بیماری اعصاب حرکتی یا اسپینا بیفیدا ایجاد شود.

بیشتر افرادی که مثانه نوروژنیک دارند نیاز به لوله ای به اسم کاتتر دارند که وارد مثانه شان شده و ادرار را تخلیه میکند. این فرآیند به اسم کاتترگذاری ادراری شناخته میشود.

گرچه کاتتر به صورت علمی موثر است، اغلب مقدار کمی ادرار درون مثانه باقی می ماند، چیزی که میتواند منجربه تشکیل سنگ های مثانه شود.

2- افتادگی مثانه

افتادگی مثانه مشکلی است که زنان را درگیر میکند، و زمانی ایجاد میشود که دیواره مثانه تضعیف شده و روی واژن بیافتد. این موضوع میتواند جریان خروجی ادرار از مثانه را مسدود کند.

افتادگی مثانه میتواند هنگام دوره های افزایش تنش مانند هنگام زایمان یا بلند کردن اجسام سنگین، یا هنگام زور زدن در موقع یبوست، ایجاد شود.

3- دیورتیکول مثانه

دیورتیکول مثانه کیسه هایی هستند که در دیواره مثانه ایجاد میشوند. اگر دیورتیکول های مثانه خیلی بزرگ شوند، میتوانند تخلیه کامل مثانه توسط فرد را مشکل کنند. دیورتیکول های مثانه میتوانند از بدو تولد یا به عنوان عارضه ای از عفونت یا بزرگی پروستات ایجاد شوند.

جراحی های مثانه

جراحی تقویت مثانه

جراحی تقویت مثانه چیزی است که در آن قسمتی از روده برداشته شده و به مثانه چسبانده میشوند تا آن را بزرگ تر کند. این کار ممکن است راهی موثر برای درمان نوعی از بی اختیاری ادرار به اسم بی اختیاری فوری باشد. اما این کار میتوانید گاهی عاملی برای ایجاد سنگ های مثانه باشد.

Cystolitholapaxy از طریق مجرای ادرای

Cystolitholapaxy از طریق مجرای ادرای متداول ترین روشی است که برای درمان بزرگسالانی که سنگ مثانه دارند استفاده میشود. جراح لوله ای کوچک و محکم که در انتهایش دوربین دارد (سیستوسکوپ) را به درون مجرای ادراری شما وارد کرده و آن را به مثانه شما می رساند. دوربین به یافتن مکان سنگ های مثانه کمک میکند.

یک دستگاه خرد کننده، لیزر یا امواج فراصوت که از طریق سیستوسکوپ منتقل میشوند میتوانند استفاده شوند تا سنگ به قطعات کوچک تر شکسته شود، قطعاتی که میتوانند از طریق مایعات از مثانه شما دفع شوند. این درمان تحت بیحسی موضعی یا بیهوشی عمومی انجام میشود، از این رو شما طی این درمان دردی احساس نخواهید کرد.

خطر ایجاد عفونت در طی این فرآیند وجود دارد، پس ممکن است به شما آنتی بیوتیک برای احتیاط داده شود. همچنین خطر کوچکی برای آسیب به مثانه وجود دارد.

سوپروبیک پوستی

این روش معمولا در کودکان برای پیشگیری از آسیب به مجرای ادراری استفاده میشود. همچنین این روش در بزرگسالانی که سنگ بزرگی دارند استفاده میشود. به جای وارد کردن لوله ای به مجرای ادراری، جراح برش کوچکی روی پوست در زیر شکم ایجاد میکند. بعد از آن برش دیگری روی مثانه ایجاد میشود و سنگ میتواند خارج شود. این روش با استفاده از بیهوشی عمومی انجام میشود.

جراحی باز

جراحی باز اغلب در مردانی که پروستات خیلی بزرگی دارند یا اگر سنگ خیلی بزرگ باشد، استفاده میشود. این روش شبیه به درمان قبلی است، فقط جراح برش بزرگ تری روی شکم و مثانه ایجاد میکند. این روش ممکن است با دیگر انواع جراحی ترکیب شود، مانند برداشت قسمتی یا تمام پروستات یا دیورتیکول مثانه.

عیب جراحی باز این است که باعث درد بیشتری بعد از جراحی شده و مدت بهبودی بیشتری نسبت به بقیه انواع جراحی ها دارد. اما درصورتی که سنگ مثانه بزرگ باشد این روش نیاز است. شما نیاز به استفاده از کاتتر تا یک یا دو روز بعد از این درمان دارید.

عوارض و مراقبت های بعد از جراحی سنگ مثانه چیست؟

متداول ترین عارضه جانبی جراحی های سنگ مثانع عفونت مثانه یا مجرای ادراری، که به اسم عفونت دستگاه ادراری شناخته میشود است. این عارضه در 1 نفر از هر 10 نفری که جراحی مثانه دارند ایجاد شده و معمولا میتواند توسط آنتی بیوتیک ها درمان شود. بعد از انجام Cystolitholapaxy از طریق مجرای ادرای یا Percutaneous suprapubic cystolitholapaxy، معمولا نیاز است که برای چند روز جهت بهبودی در بیمارستان بستری بمانید.

اگر جراحی باز داشته باشید، ممکن است چندین روز در بیمارستان بمانید تا به اندازه کافی خوب شوید و به خانه بازگردید. بعد از جراحی، از شما خواسته میشود که با عکس اشعه ایکس یا سی تی اسکن پیگیری شوید که مشاده کنند آیا تمام قطعات سنگ مثانه از مثانه خارج شده اند یا خیر.

درمان مشکلات زمینه ای

وقتی سنگ مثانه خارج شود، نیاز است که مشکل زمینه ای درمان شود تا از تشکیل سنگ های مثانه جدید پیشگیری شود.

1- بزرگی پروستات

بزرگ بودن پروستات میتواند با استفاده از داروهایی که به کاهش اندازه ی پروستات کمک میکنند درمان شود. این کار فشار روی مثانه را از بین می برد، و ادرار کردن را برای شما آسان تر میکند. اگر دارو ها عمل نکنند، جراحی نیاز است تا قسمتی یا تمام پروستات خارج شود.

2- مثانه نوروژنیک

مثانه نوروژنیک عدم توانایی در کنترل مثانه به دلیل آسیب عصبی است. اگر شما به سنگ مثانه دچار شدید و این مشکل را داشتید، نشانه ای از آن است که شما نیاز دارید تا راه تخلیه ادرارتان را تغییر دهید.

ممکن است نیاز داشته باشید که آموزش بیشتری برای قرار دادن کاتتر داشته داشته باشید یا ممکن است نیاز باشد نوع کاتترتان را تغییر دهید و از داروها استفاده کنید تا به کنترل مثانه تان کمک کنند.

3- افتادگی مثانه

بعضی از افرادی که به افتادگی مثانه مبتلا هستند میتوانند با دستگاهی به اسم پساری (pessary) درمان شوند. بسیاری طراحی شده است تا درون واژن قرار بگیرد و مثانه را در محل مناسبش نگه دارد. موارد جدی تر افتادگی مثانه ممکن است نیازمند جراحی برای تقویت و حمایت از دیواره مثانه داشته باشند.

4- دیورتیکول مثانه

اگر شما دیورتیکول مثانه دارید، ممکن است برای حذف آن ها نیاز به جراحی داشته باشید.