عفونت ادراری به معنی ورود عامل عفونت زا (که اغلب باکتری و از خانواده Ecoli می باشند) به داخل سیستم ادراری و رشد و تکثیر آن در سیستم مجاری ادراری، ایجاد التهاب و تورم در مخاط است. بروز علائم ناشی از آن به صورت تغییر رنگ ادرار، خونریزی ادراری، بوی بد ادرار، تب و لرز و درد، ایجاد سوزش و احساس کاملاً ناخوشایند برای بیمار می شود. بسته به سن و محل درگیری به عفونت، علائم و نشانه های آن کاملاً متفاوت می باشد.
علائم و نشانه های عفونت ادراری:
در سنین نوزادی بوی بد ادرار، بی قراری، تب و عدم شیر گرفتن نوزاد به همراه اسهال و استفراغ، می تواند از علائم ابتلا به عفونت های سیستم ادراری باشد. در بچه ها و بزرگسالان، تکرر ادرار، سوزش ادرار، خون در ادرار به همراه بوی بد ادرار و کدورت رنگ ادراری از علائم و نشانه های شایع عفونت ادراری می باشد. وقتی عفونت ادرار به کلیه ها می رسد علامت های شایع آن: تب و لرز و درد پهلو است که نشانه پیلونفریت یا التهاب شدید کلیه ها است.
لازم به یادآوری است نفوذ عامل عفونت و باکتری به کلیه ها در سنین پایین و بچه ها، بسیار خطرناک است زیرا کلیه ها را که در حال رشد و نمو هستند تخریب کرده و چه بسا باعث آسیب جدی به کلیه ها و کوچک شدن و نارسا شدن کلیه ها می شود و لذا باید عفونت های ادراری در کودکان به موقع تشخیص داده شده و درمان سریع و مناسب را جهت جلوگیری از آسیب به کلیه ها شروع کرد.
در چه مواقعی باید به عفونت ادراری در کودکان شک کرد؟
همچنان که توضیح داده شد در سنین پایین، علامت عفونت ممکن است خود را با بی قراری کودک، عدم خوردن شیر، اسهال، تب، بوی بد ادرار و تغییر رنگ ادرار نشان دهد که در صورت شک به عفونت (که اغلب توسط مادرها تشخیص داده می شود) باید کودک را نزد پزشک متخصص برد.
روش تشخیص عفونت ادراری کودکان چیست؟
بهترین و دقیق ترین و قطعی ترین روش تشخیص عفونت ادراری، آزمایش و کشت و آنتی بیوگرام از ادرار می باشد که باید قبل از شروع درمان دارویی این نمونه گرفته شود.
در بچه ها و بزرگسالان MSU یا نمونه وسط ادرار و ریختن آن به ظرف آزمایشگاهی و بررسی باکتری و کشت و آنتی بیوگرام، نوع باکتری آلوده کننده و حساسیت آن به دارویی که باکتری حساس است و سریعاً با مصرف آن دارو عامل عفونت حذف می شود، بهترین راه تشخیص و درمان است. در نوزادان با توجه به عدم همکاری نوزاد، آسپیراسیون و کشیدن ادرار از طریق سرنگ و مثانه، یکی از راه های تهیه ادرار مناسب برای آزمایش می باشد.
بهترین آنتی بیوتیک برای عفونت ادراری کودکان کدام است؟
اساس انتخاب آنتی بیوتیک برای عفونت ادراری کودکان بر اساس کشت ادراری و سنجیدن درجه حساسیت باکتری به نوع دارو می باشد.
عوامل مستعد کننده عفونت ادراری کودکان چیست؟
شایع ترین راه انتقال و ورود عامل عفونت زا و باکتری، به روش صعودی و از طریق نوک مجرای ادراری می باشد و پس از ورود باکتری به مجرا، به سیستم ادراری فوقانی از قبیل مثانه، کلیه منتقل می شود. دومین راه آلودگی سیستم ادراری به عفونت، هماتوژن یا از طریق خون می باشد.
عوامل مستعد کننده عفونت ادراری عبارتند از:
عدم رعایت بهداشت: با توجه به اینکه منبع عفونت از ناحیه مقعد و واژن به طرف مجرا است، توصیه می شود شستشوی این ناحیه همیشه از جلو به عقب باشد تا عامل بیماری زا را وارد مجرای ادراری نکند. مصرف مایعات زیاد، تخلیه به موقع و کامل مثانه و جلوگیری از باقی ماندن ادرار به مدت طولانی در مثانه، از عواملی هستند که از رشد و تکثیر باکتری و متعاقب آن عفونت ادراری جلوگیری می کنند.
وجود انسداد و مانع در تخلیه ادراری چه به صورت مادرزادی از قبیل تنگی مجرا و خروجی ادرار، تنگی محل اتصال لوله حالب به مثانه و کلیه که اغلب مادرزادی هستند و یا به هر علتی مانند اینکه پمپ مثانه خود پمپاژ نکند و یا انسداد عملکردی که اغلب در مثانه های عصبی دیده می شود، باعث عدم تخلیه کامل ادرار، باقی ماندن آن در مثانه و ایجاد عفونت های ادراری متعدد و مقاوم به درمان می شوند و باید انتخاب داروی خط اول بر اساس بیشترین حساسیت عامل عفونی که اغلب باکتری است باشد.
در آزمایش کشت و آنتی بیوگرام، درصد حساسیت باکتری به نوع دارو گزارش می شود و پزشک از این اطلاعات جهت درمان درست و صحیح و سریع عفونت استفاده می کند.
اصولاً شایع ترین نوع باکتری ایجاد کننده عفونت ادراری از خانواده Ecoli می باشد که به داروهایی از قبیل، شربت سیفکسیم، شربت یا قرص نیتروفورانتوئین و فلوتورکینولونها از قبیل: سیپروفلوکساسین بسیار عالی جواب می دهد. تأکید می گردد انتخاب نهایی دارو و دوز مصرفی دارو و روزهای مصرف آن، باید توسط پزشک تنظیم گردد.
راه های پیشگیری از عفونت ادراری در کودکان
چون عوامل متخلفی در ایجاد عفونت ادراری دخالت دارند و از طرفی شایع ترین راه ایجاد عفونت ادراری از راه صعودی و از مجرای تحتانی است، لذا توصیه می گردد:
- در هنگام شستشوی ناحیه تناسلی بعد از دستشوئی رفتن شستشوی محل از جلو به عقب باشد.
- مایعات به اندازه کافی مصرف و رنگ ادرار را به رنگ آب نگاه داشت.
- دستشویی رفتن باید به موقع و با تخلیه کامل مثانه همراه باشد.
- از نگاه داشتن ادرار در مثانه و تأخیر به دستشوئی رفتن ها که به صورت عادت در می آید جلوگیری کرد.
- عوامل مستعد کننده ابتلا به عفونت های ادراری را که ذکر شد باید اصلاح کرد از قبیل انسدادهای سیستم ادراری، مثانه های عصبی و غیره
- در صورت شک به عفونت ادراری، باید سریعا به پزشک مراجعه و تحت بررسی و درمان مناسب قرار گرفت.
دکتر حسین کرمی متخصص و جراح کلیه و مجاری ادراری