سنگ کلیه چیست؟عوامل مختلفی در تشکیل سنگ در کلیه ها دخیل هستند که از آن جمله می توان به کم مصرف بودن مایعات، کم تحرکی، آب و هوای گرم و مرطوب، عادت رژیم غذایی پرنمک و پر پروتئین، عفونت ادراری، باکتری از نوع پروتئوس، بالا بودن کلسیم خون و ادرار، پایین بودن سیسترات ادراری، بالا بودن اگزالات خون و ادرار، بالا بودن اسیداوریک خون و وجود انسداد در سیستم ادراری اشاره کرد. دفع سنگ کلیه چگونه اتفاق می افتد؟ در ادامه مطلب، توضیح خواهیم داد.
از کجا بفهمیم سنگ حالب دفع شده
علائمی که نشان می دهد سنگ کلیه در حال دفع است شامل کاهش شدت درد و تغییر رنگ ادرار است. با این حال، تایید قطعیاینکه سنگ کلیه یا حالب شما دفع شده باید از طریق روش های پزشکی مانند: تصویربرداری و آزمایش ادرار و سونوگرافی انجام شود.
از کجا بفهمیم سنگ حالب در حال حرکت است؟
هنگامی که سنگ در حالب به حرکت در می آید نشانه هایی دارد که این علائم و نشانه های سنگ کلیه می تواند شامل: درد شدید، حالت تهوع، استفراغ، تب، لرز و خون در ادرار باشد.
چند روز طول میکشد تا سنگ کلیه دفع شود؟
چه مدت طول می کشد تا سنگ کلیه یک بار در حالب دفع شود؟ حدود 80 درصد از سنگ های کلیه که کوچکتر از 4 میلی متر (میلی متر) هستند در عرض 31 روز خود به خود از بین می روند. تقریباً 60 درصد از سنگهای کلیه که 4 تا 6 میلیمتر هستند، طی 45 روز خود به خود دفع میشوند. حدود 20 درصد از سنگ های کلیه که بزرگتر از 6 میلی متر هستند، در عرض 12 ماه خود به خود از بین می روند.
آیا پیاده روی به دفع سنگ کلیه کمک می کند؟
بله البته، پیاده روی تاثیر بسیار خوبی روی دفع سنگ کلیه دارد. معمولا به بیماران توصیه می شود که بلند شوند و در حال راه رفتن باشند که ممکن است به عبور سنگ کمک کند. ممکن است قرصی به شما داده شود که به دفع سنگ کمک کند. شواهد نشان میدهد که فلوماکس، قرصی برای گشاد کردن پروستات انسدادی در مردان است، که ممکن است حالب را گشاد کرده و به عبور سنگ کلیه کمک کند .
از کجا بفهمم سنگ کلیه دفع شده
چگونه متوجه شوید که در حال دفع سنگ کلیه هستید؟ سنگ کلیه ممکن است به اندازه شن، سنگ ویا به بزرگی یک مروارید حتی بزرگتر باشد. سنگ می تواند جریان ادرار را مسدود کند و باعث درد شدید شود. اگر زمانی درد شدیدی در شکم یا یک طرف کمرتان داشتید که ناگهان می آید و می رود، ممکن است در حال دفع سنگ کلیه باشید.
علائم وجود سنگ کلیه
علامت های وجود سنگ در کلیه ها کاملا متفاوت می باشد. بی علامتی و درد مبهم در پهلو، خون در ادرار، عفونت های ادراری عود کننده و نارسایی کلیه ها و یا دردی به نام کولیک کلیوی که از درد زایمان نیز شدیدتر می باشد و اغلب به علت حرکت سنگ و گیر افتادن آن در حالب اتفاق می افتد که باعث هیدرونفروز یا ورم و اتساع کلیه ها می گردد و اغلب با دردی ناگهانی توام با تهوع و استفراغ و خون در ادرار همراه می باشد.
هر چه اندازه سنگ کوچکتر است علامت و نشانه آن پر سر و صدا می باشد و برعکس آن، اغلب سنگ سازی شاخه گوزنی که شاخه دار هستند و حرکت نمی کنند، اغلب فاقد درد هستند و به صورت اتفاقی در چکاب کشف می شوند و چه بسا زمانی تشخیص داده می شوند که کلیه ها را به درجاتی تخریب کرده اند. به این سنگ ها قاتل خاموش کلیه ها نیز اطلاق می شود.
در مواقعی که عفونت ادراری مقاوم و عود کننده دیده می شود، باید به وجود سنگ در کلیه و سیستم ادراری شک کرد. چرا که باکتری ها از وجود سنگ به عنوان سنگر دفاعی استفاده می کنند. زمانی که آنتی بیوتیک مصرف می شود، عفونت از بین می رود و با قطع آنتی بیوتیک، باکتری ها از سنگر دفاعی سنگ بیرون آمده و باعث عود دوباره عفونت می شوند.
تشخیص دفع سنگ کلیه
امروزه سونوگرافی و سی تی اسکن، دو روش تشخیص برای سنگ های سیستم ادراری می باشند. با توجه به در دسترس بودن سونوگرافی و ارزان بودن آن و عدم داشتن اشعه یونیزان، امروزه بهترین روش تشخیص ما ارولوژیست ها، سونوگرافی به عنوان خط اول تشخیص، و کسب اطلاعات لازم کلیه و مجاری ادراری می باشد.
وجود ورم در کلیه ها، سنگ کلیه و سنگ مثانه، با سونوگرافی به سهولت تشخیص داده می شود. از مزایای دیگر سونوگرافی، استفاده بی خطر آن برای زنان باردار می باشد. ولی یکی از معایب سونوگرافی، دقت پایین تشخیص سنگ های حالب است. با توجه به موقعیت لوله حالب که کلیه ها را به مثانه وصل می کند، سونوگرافی قادر به تشخیص دقیق سنگ حالب نمی باشد و هیدرونفروز را گزارش می کند.
دومین وسیله گرانقدر و طلائی تشخیص سنگ کلیه، انجام سی تی اسکن شکم و لگن، با و بدون تزریق می باشد. با انجام سی تی اسکن، اندازه سنگ، محل آن، عملکرد کلیه ها، وجود ورم و اتساع کلیه ها به علت اثرات انسداد بر سنگ، مشخص می شود که امروزه به عنوان اولین خط تشخیص سنگ های سیستم ادراری، در مراکز پیشرفته درمانی برای سنگ های کلیه و حالب و مثانه می باشد. از معایب سی تی اسکن، اثرات مضر یونیزان آن می باشد که غیر قابل انجام در زنان حامله، و با تعداد محدود برای افراد عادی می باشد (به علت دوز بالای اشعه یونیزان).
در گذشته عکس رنگی یا IVP، که نیازمند آمادگی روده قبل از عکس برداری و مصرف روغن کرچک شب قبل از عکس برداری بود، به عنوان وسیله تشخیص سنگ های کلیه و مجاری ادراری استفاده می شد که هنوز هم به خاطر نشان دادن عالی آناتومی سیستم ادراری، جایگاه خود را حفظ کرده و در خیلی از مراکز مورد استفاده قرار می گیرد. خلاصه کلام اینکه با انجام سونوگرافی و سی تی اسکن و یا TIVP، می توان هم تشخیص وجود سنگ و هم دفع شدن آن، و هم اثرات تخریبی سنگ در سیستم ادراری و کلیه ها را بررسی کرد.
برای دفع سنگ کلیه چه باید کرد؟
3 عامل مهم در دفع سنگ کلیه ها عبارتند از:
- اندازه سنگ
- آناتومی نرمال و عدم وجود انسداد و تنگی در مسیر سیستم ادراری
- نوع سنگ ها
به عنوان مثال 95 درصد سنگ های زیر 4 میلی، خود به خود با مصرف مایعات از جمله آب دفع می شوند. وجود انسداد در محل اتصاع حالب به کلیه ها و مثانه، مانع دفع سنگ های ادراری می شود و باید هر چه سریعتر اصلاح شوند. سنگ های اسیداوریکی و سیستینی که جمعا حدود 10-15 درصد سنگ های سیستم ادراری را تشکیل می دهند، با قلیائی کردن ادرار و مصرف سیترات، کوچک شده و قابل دفع با درمان دارویی هستند.
برای دفع سنگ کلیه چه کاری می توانیم انجام دهیم؟
اولین قدم تشخیص درست محل و اندازه سنگ می باشد. شانس دفع سنگ های بین 4-6 میلی، 50 الی 60 درصد است و در سنگ های بالای یک سانت، احتمال دفع سنگ تقریباً صفر است.
عوامل کمک کننده به تسریع دفع سنگ کلیه عبارتند از:
- مصرف مایعات
- مصرف داروهای ذوب کننده سنگ های اسیداوریکی و سیستینی در صورت وجود، که در راس آنها قرص های اروسیترامی قرار دارند.
- مصرف دیورتیک ها یا تولید کننده ادرار، که در راس آنها قرص هیدروکلروتیازید قرار دارد که باعث تولید ادرار زیاد و شستشو کلیه می شود و از طرفی دیگر، از دفع کلیسم در کلیه ها جلوگیری می کند.
- در سنگ های حالب، مصرف داروهای مهار کننده آلفا که برای پروستات استفاده می شوند (از قبیل پروترال، تامسولوسین، امنیک) با مکانیسم شل کردن دریچه های حالب، باعث تسریع دفع سنگ های قابل دفع می شوند.
خوشبختانه امروزه 95 درصد سنگ های سیستم ادراری، به روش آندوسکوپی قابل درمان هستند که شما عزیزان را به مشاهده این فیلم ها با توضیحات پرفسور حسین کرمی دعوت می کنیم.
دکتر حسین کرمی متخصص جراحی کلیه ، مجاری ادراری تناسلی و فوق تخصص درمان آندوسکوپی و لاپاراسکوپی