توصیه های بهداشتی جهت جلوگیری از ابتلا به سنگ کلیه

احتمالا می ‌دانید که غلیظ شدن ادرار سبب ته‌ نشینی و رسوب ترکیبات موجود در آن و در نتیجه تشکیل سنگ کلیه می ‌شود.این سنگ ‌ها در این عضو حساس، متشکل از مواد آلی‌ هستند و گاهی مواقع در اندازه‌های مختلف به کوچکی یا بزرگی یک قلوه سنگ یافت می‌ شوند.همان طور که اشاره شد، حجم کم ادرار مهم‌ ترین عامل خطر برای تشکیل سنگ‌ های ادراری شناخته شده است.

سنگ ‌های کلسیمی، شایع ‌ترین نوع آن ها هستند زیرا دفع کلسیم در این موارد افزایش می ‌یابد:

• هیپوتیروئیدیسم(کم ‌کاری تیروئید)
• پس از مصرف مقدار زیاد ویتامین D
• در طی عدم تحرک برای طولانی مدت
• استئوپروز(پوکی استخوان)
• بعد از مصرف مقدار زیاد کلسیم.

از سوی دیگر، کاهش جذب آب به وسیله روده در اثر اسهال یا از دست رفتن آب به صورت تعریق در مناطق گرمسیر نیز در ایجاد این نوع سنگ‌ ها موثر شناخته شده‌اند.اما عارضه آن، درد شدیدی است که در اثر جا به جایی سنگ ایجاد می ‌شود.

توصیه‌ های تغذیه‌ ای که مبتلایان به سنگ کلیه باید به آن توجه کنند، آن است که مقدار زیادی مایعات دریافت کنند که به این ترتیب ادرار رقیق خواهد شد و در بعضی موارد با تغییر اسیدیته ادرار از رسوب سنگ می‌ توان جلوگیری کرد.

و اما توصیه‌ های 14 گانه جلوگیری از ابتلا به سنگ کلیه

• مبتلایان باید دریافت مایعات را به بیش از 3 تا 4 لیتر در شبانه روز افزایش دهند. این کار موجب افزایش حجم ادرار و کاهش غلظت مواد تشکیل دهنده سنگ می ‌شود. افرادی که کلیه ‌های سنگ ‌ساز دارند باید حداقل 2 لیتر در طی روز مایعات مصرف کنند.

  ---

• هرگز خود را به مرحله احساس تشنگی نرسانید زیرا بروز این حس نشان از حداقل 2 درصد کاهش آب بدن است.
• در مورد سنگ‌ های کلسیمی، از غذاهای غنی از کلسیم و ویتامینD پرهیز و در محدوده توصیه شده(2 لیوان شیر یا ماست، یا 30 گرم پنیر) دریافت شود.

  ---

• در مورد سنگ ‌های فسفات کلسیم و سنگ ‌های فسفات آمونیوم و منیزیم، باید PH ادرار را اسیدی کرد.

  ---

• در مورد سنگ ‌های اگزالات کلسیمی باید از مصرف غذاهای غنی از اگزالات(آلبالو، آلو، کشمش، تمشک، ریواس، جوانه گندم، گوجه فرنگی، چغندر، کرفس، بادمجان، تره فرنگی، جعفری، اسفناج، شکلات، بادام زمینی، فلفل سبز،‌هویج، قهوه فوری و چای) خودداری شود.

• در مورد سنگ ‌های سیستئینی هم PH ادرار باید قلیایی شود.

  ---

• در مورد سنگ‌ های اسید اوریکی، پورین رژیم غذایی را باید کاهش داد و PH ادرار را هم قلیایی کرد.

  ---

• کاهش مصرف پروتئین حیوانی نیز لازم است. این پروتئین‌ها مقدار کلسیم، اگزالات و اسید اوریک را افزایش می ‌دهند.

  ---

• در افرادی که مستعد تشکیل سنگ هستند، دفع ادراری کلسیم کاهش می ‌یابد. رژیم غذایی حاوی چربی و نمک زیاد و میزان کم فیبر خطر تشکیل سنگ ‌های کلیوی را بالا می ‌برد. پس این افراد باید فیبر غذای شان را افزایش دهند.

  ---

• کاهش دریافت کافئین نیز توصیه دیگری به این بیماران است. دریافت زیاد مواد غذایی کافئین دار، دفع ادراری کلسیم را افزایش داده و شانس تشکیل سنگ را بیشتر می‌ کند. احتمال تشکیل سنگ در افرادی که الکل مصرف می‌ کنند نیز بالاست.

• از آنجایی که ویتامین C نیز می ‌تواند به اگزالات تبدیل شود به نظر می‌ رسد که دریافت بالای ویتامین C احتمال تشکیل سنگ کلیه را افزایش می ‌دهد. با وجود این، معمولاً میزان اگزالات ادرار افزایش نمی یابد مگر این که دوز ویتامین C دریافتی از 6 گرم در روز تجاوز کند که این امر هم در افراد معدودی دیده شده است. در افراد مستعد تشکیل سنگ که مقادیر بالای ویتامین C دریافت می ‌کنند، مکمل یاری با ویتامین B6 و منیزیم می‌ تواند خطر افزایش اگزالات در ادرار را کاهش دهد.

  ---

• جالب است بدانید که ویتامین B6 برای شکستن اگزالات مورد نیاز است و در افرادی که میزان اگزالات ادرار آن ها بالاست، احتمال تشکیل سنگ را کم می‌ کند. از منابع غذایی این ماده مغذی می‌ توان به موز، سیب زمینی، عدس و اسفناج اشاره کرد.

• غذاهایی که PH ادرار را اسیدی می‌ کنند عبارتند از انواع گوشت قرمز و سفید، پنیر، تخم مرغ، نان و غلات، ذرت و عدس، آلو، گوجه، آب آلو و گوجه. اما غذاهایی که PH ادرار را قلیایی می ‌کنند شامل شیر و فرآورده‌های آن به جز پنیر، تمام سبزی ‌ها به غیر از ذرت و عدس و تمام میوه‌ها به استثنای آلو و گوجه سبزند.
  کره، عسل، روغن، شکر، چای، قهوه و خامه نیز جزو غذاهای خنثی به حساب می ‌آیند.

  ---

• ماءالشعیر نیز می ‌تواند برای کسانی که سنگ ‌هایی از جنس اگزالات کلسیم دارند، مفید واقع شود. البته باید چند روزی پشت سر هم مصرف شود. اگر اثر نکرد، دیگر ادامه مصرفش فایده‌ای ندارد چون تأثیر ماءالشعیر کوتاه مدت است.

دکتر حسین کرمی متخصص جراحی کلیه ، مجاری ادراری تناسلی و فوق تخصص درمان آندوسکوپی و لاپاراسکوپی