مثانه به منزله کیسه نگه دارنده ادرار است که مجهز به سلول های هوشمند می باشد که لحظه به لحظه مراحل پر شدن ادرار در مثانه را به مغز گزارش می کند. عضلات مثانه مجهز به سلول های حسی و حرکتی و دو عدد اسفنکتر یا دریچه هستند که دریچه اولی در گردن مثانه و دریچه دوم در مجرای ادرار می باشد.

عملکرد دریچه گردن مثانه غیر ارادی ولی عملکرد دریچه دوم اختیاری می باشد. وقتی که مثانه کاملاً پر از ادرار شد پیغام از طریق گیرنده های حسی به کنترل ادرار در مغز صادر و سپس عضلات حرکتی منقبض و گردن مثانه و دریچه ادراری باز شده و تخلیه ادراری صورت می گیرد. هر گونه اختلال در مکانیسم ذکر شده می تواند باعث مشکلات ادراری و شلی مثانه گردد. در حالت طبیعی کنترل ادرار کاملا به دست ماست و در سن بالای 6 سال هر گونه بی اختیاری و خروج غیر ارادی ادراری غیر طبیعی می باشد. در ادامه مطلب، شلی مثانه را توضیح خواهیم داد.

تعریف شلی مثانه

به هر گونه خروج غیر ارادی از مثانه شلی مثانه گفته می شود که بر اساس نوع و شدت و کیفیت آن و فرد به فرد فرق می کند. ممکن است قطراتی از ادرار به صورت غیرارادی از فرد خارج شود یا برعکس فرد همیشه خیس باشد و مقدار زیادی از ادرار به صورت غیر ارادی از مثانه خارج شود.

بی اختیاری استرسی

علت ایجاد کننده بی اختیاری استرسی شل شدن کف عضلات لگن می باشد. در حالت طبیعی عضلات لگن با انقباض ملایم و همیشگی خود باعث تقویت گردن مثانه و واژن خانم ها می شود. در اثر زایمان های سخت، زایمان های متعدد، بالارفتن سن و یا ضعف ژنتیکی در عضلات کف لگن و بعد از یائسگی این عضلات دچار کم کاری و لذا باعث شل شدن گردن مثانه شده و باعث بی اختیاری ادراری می شود.

از مشخصات این بی اختیاری ادراری عبارتند از: با سرفه، خنده و عطسه و هنگام مقاربت جنسی و برداشتن جسم سنگین و هر علتی که باعث بالا رفتن فشار شکم می شود حملات بی اختیاری ادراری اتفاق افتاده و فرد بسته به شدت شل شدن عضلات کف لگن دچار بی اختیاری ضعیف، متوسط یا شدید می شود.

در این حالت به علت شل شدن عضلات لگن همزمان مثانه و واژن خانم ها به طرف پایین لگن افتادگی پیدا می کنند و در نتیجه فشار شکم مستقیم به مثانه منتقل و باعث خروج ادرار می شود. این نوع بی اختیاری دو برابر در خانم ها شایعتر از مردان می باشد. در مردانی که مبتلا به سرطان پروستات بوده و تحت عمل جراحی لگنی قرار می گیرند ممکن است این نوع بی اختیاری مشاهده گردد. در خانم ها قبل از پریود ماهانه و بعد از یائسگی این نوع بی اختیاری شدت پیدا می کند.

درمان شلی مثانه

علت شلی مثانه که با عطسه، سرفه، خندیدن، زور زدن حین مقاربت اتفاق می افتد، شل شدن عضلات کف لگن و متعاقب آن افتادگی مثانه می باشد و لذا درمان های شلی مثانه عبارتند از:

– تمرین لگنی

در این روش به بیماران توصیه می شود عضلات باسن خود را منقبض کنند و هر بار 10-15 ثانیه نگاه دارند و تعداد آن هر چه بیشتر باشد بهتر خواهد بود. این تمرین باعث تقویت عضلات کف لگن و بهبود نسبی بی اختیاری ادراری می شود. این تمرین اصولاً برای درجات خفیف بی اختیاری استرسی که شدت شل شده گی عضلات لگن خفیف می باشد توصیه می شود و موثر است.

– تعبیه پساری (Pessari)

پساری وسیله ای است باروت شکل که در واژن گذاشته و باعث بالا رفتن نسبی واژن و گردن مثانه می گردد. این وسیله اغلب قبل از انجام فعالیت های فیزیکی و ورزشی خانم ها استفاده می شود.

– داروهای تحریک کننده آلفا

از قبیل پسودوافدرین و ایمی پرامین که با تحریک گیرنده های آلفا در گردن مثانه باعث انقباض نسبی گردن مثانه می شوند و در بهبودی نسبی بی اختیاری ادراری از نوع استرسی کمک کننده هستند.

– تزریق کلاژن

در این روش کلاژ و یا چربی فرد را در داخل گردن مثانه تزریق می کنیم که با مکانیسم ایجاد مانع در مقابل خروج غیرطبیعی ادراری به بهبودی نسبی بی اختیاری استرسی کمک می کند. قبل از تزریق این مواد باید تست حساسیت جلدی از عدم ایجاد حساسیت فرد بیمار مطمئن بود.

– درمان های جراحی

چون مکانیسم ایجاد بی اختیاری استرسی شل شدن عضلات و افتادگی گردن مثانه است پس بهترین و قطعی ترین روش درمان بالا کشیدن مثانه و گردن آن به روش های مختلف جراحی می باشد. این عمل ها به روش باز کردن شکمی و یا از طریق واژن می باشد. در هر دو روش هدف نهایی بالا کشیدن گردن مثانه می باشد. در روش شکمی با برش پوستی روی مثانه گردن مثانه را با نخ های غیر قابل جذب به قسمت پشتی عضلات پوبیس بخیه می کنیم که باعث بالا رفتن گردن مثانه می شود.

– در روش Sling

که اغلب از طریق یک نوار و با ایجاد حالت قلاب مانند گردن مثانه را بالا می کشیم.

توصیه های بعد از عمل

به علت بالا کشیده شدن گردن مثانه در هر دو روش ممکن است بعد از عمل چند روز نتوانید ادرار کنید و لذا برای 48 ساعت بعد از عمل برای بیمار سوند داخل مثانه گذاشته می شود که بعد از 3-2 روز خارج می گردد. در افرادی که مبتلا به دیابت هستند و یا شک به قدرت پمپاژ مثانه داریم باید حتماً قبل از عمل تست و نوار عصب مثانه یا ارودینامیک انجام شود. چرا که اگر مثانه پمپاژ خوب قبل از عمل نداشته باشد بعد از عمل مبتلا به احتباس ادراری خواهد شد که در حقیقت یک مشکلی بر مشکلات بیمار اضافه خواهد شد.

و اما توصیه های اینجانب جهت جلوگیری از بی اختیاری استرسی

• وزنتان را کم کنید. شکم های چاق باعث تشدید بی اختیاری ادراری می شوند.
• یبوست باعث افزایش فشار داخل شکمی و تشدید بی اختیاری استرسی خواهد شد پس آن را درمان کنید.
• سرفه های مزمن به علت بالا بردن فشار شکمی هم باعث ایجاد و تشدید افتاده گی مثانه می شوند پس از مصرف انواع دخانیات سیگار، قلیان و … اجتناب نمایید و سرفه مزمن خود را درمان کنید.
• از مصرف زیاد چای پررنگ و قهوه که حالت ادرار آوری دارند اجتناب نمایید.
• پیشگیری بهتر از درمان است و لذا همه خانم ها باید از سنین پایین ورزش لگنی و تقویت عضلات لگن خود را با انقباض عضلات باسن شروع کنند.
• اگر مبتلا به دیابت و دیسک و بیماری زمینه ای هستید حتماً قبل از عمل بالا کشیدن گردن مثانه انجام نوار مثانه یا تست ارودینامیک را فراموش نکنید.

ادامه بحث بی اختیاری ادراری را در قسمت های بعدی بخوانید.

در صورت داشتن بی اختیاری استرسی، جهت اخذ نوبت با شماره تلفن 22642744-021 تماس بگیرید.

 دکتر حسین کرمی متخصص جراحی کلیه ، مجاری ادراری تناسلی و فوق تخصص درمان آندوسکوپی و لاپاراسکوپی