وقتی نام شاخ گوزن مطرح می شود، از نظر ذهنی با تجسم شاخ های گوزن، تعجب می کنیم چه ارتباطی می تواند با کلیه داشته باشد. در رابطه با سنگ کلیه شاخ گوزنی چه می دانید؟ سنگ شاخ گوزنی چگونه به وجود می‌آید؟  اگر نیم برش طولی از کلیه ها را ببینیم مثل شکل زیر، داخل کلیه از لگنچه و حفره هایی به نام کالیس تشکیل شده است که در صورت رسوب مواد تشکیل دهنده سنگ در داخل این حفره ها تشکیل می شود که به آن سنگ شاخ گوزنی می گوییم.

دلیل این اسم هم آن است که سنگ شاخ گوزنی، مثل شاخ گوزن، شاخه دار می باشد. اگر این سنگ در همه حفره ها تشکیل شده باشد، به آن سنگ شاخ گوزنی کامل و اگر در بعضی از حفره های کلیه باشد، به آن سنگ شاخ گوزنی ناقص می گویند. مثل شکل زیر:

.

علت تشکیل این سنگ های به این بزرگی چیست؟

شایعترین علت تشکیل این سنگ ها، عفونت ادراری با یک نوع خاصی از باکتری ها به نام اوره آز هستند، که باعث قلیایی شدن محیط ادراری شده و زمینه تشکیل این سنگ را که ترکیبی از منیزیم و آمونیوم و فسفات هستند، ایجاد می کند. وجود انسداد در مسیر کلیه ها و همچنین، بزرگ شدن تدریجی سنگ های درمان نشده کلیه، (که اجزاء اولیه آنها کلسیمی می باشند) از علل ایجاد کننده سنگ های ادرار شاخ گوزنی می باشند.

آیا سنگ های کوچک درمان نشده در کلیه ها، می توانند با گذر زمان به شاخ گوزنی تبدیل شوند؟

بله، سنگ های کلسیمی کوچک درمان نشده، می توانند به عنوان عامل زمینه ای برای ایجاد عفونت ادراری، و در نهایت با گذر زمان، تبدیل به سنگ شاخ گوزنی شوند. اغلب این سنگ ها در بیماران دارای بیماری های زمینه ای از قبیل انسداد مزمن و مادرزادی کلیه، مثانه های عصبی و آنهایی که از روده برای ترمیم مثانه حالبشان استفاده شده است، دیده می شود که صد برابر در زنان شایعتر از مردان می باشد.

علامت و نشانه های سنگ به این بزرگی در کلیه ها چیست؟

بین اندازه سنگ و علامت، ارتباط معکوس وجود دارد. یعنی هر چه اندازه سنگ کوچکتر باشد، علامت دار ترند به خاطر اینکه کاملاً متحرک هستند. نتیجه می گیریم در سنگ های بزرگ و شاخ گوزنی، چون سنگ حرکت نمی کند و ثابت است علامت آن خیلی کم و در رابطه با عوارض آن می باشد. این سنگ ها را کلیه خراب کن می نامند، چرا که باعث تخریب فعالیت کلیه شده و امروزه یکی از علل از کار افتادگی کلیه ها همین سنگ های شاخ گوزنی هستند.

از علائم دیگر سنگ شاخ گوزنی عفونت های کلیه مقاوم به درمان می باشد. چون باکتری ها به عنوان پناهگاه از این سنگ ها استفاده کرده و پشت سنگ مخفی می شوند و لذا با قطع آنتی بیوتیک بلافاصله عفونت عود می کند پس عفونت ادرار مقاوم به درمان و نارسائی و از کارافتادن کلیه ها و درد مبهم پهلو می تواند علامت و نشانه سنگ شاخ گوزنی کلیه ها باشد.

روش تشخیص سنگ های شاخ گوزنی

به علت اندازه بزرگ و شاخ شاخ بودن سنگ ها، تشخیص آنها با هر وسیله ای از قبیل سونوگرافی، عکس ساده و CT اسکن به سادگی مقدور است.

بهتر است قبل از درمان، حتماً عملکرد کلیه ها نیز بررسی شوند چرا که در بعضی مواقع، این کلیه ها خاموش هستند و کار نمی کنند و لذا بهتر است به جای درمان و خارج کردن سنگ کلیه را برداریم.

روش های درمانی سنگ های شاخ گوزنی کدامند؟

1- عمل جراحی باز

از قدیم بهترین درمان سنگ های شاخ گوزنی، عمل جراحی باز است که در این روش با برش در پهلو و دسترسی به کلیه مبتلا، به وسیله شکاف و قاچ کردن کلیه، سنگ را خارج می کنیم.

2- روش لاپاراسکوپی

امروزه با پیشرفت در تکنولوژی، عمل های لاپاراسکوپی جایگزین عمل های جراحی باز شده است که یکی از این موارد، درمان سنگ های شاخ گوزنی می باشد که به جای عمل جراحی وشکاف بزرگ، سنگ شاخ گوزنی را از سوراخ باریک لاپاراسکوپی خارج می کنند.

حسن این روش عدم شکاف و درد کمتر و زمان برگشت سریع به کار و فعالیت های روزمره است. شرط انجام این عمل تسلط کامل جراح بر عمل های لاپاراسکوپی می باشد.

3- روش PCNL

در این روش نیز به جای شکاف بزرگ پهلو، با ایجاد تونل پوست به کلیه و گشاد کردن مسیر با عبور دوربین به داخل کلیه، سنگ را به روش آندوسکوپی مشاهده و با لیزر یا سنگ شکنی های دیگر خرد کرده و با پنس خارج می کنیم و محل ایجاد تونل پوستی را فقط یک بخیه می زنیم. به علت شاخه شاخه بودن سنگ، ممکن است مجبور شویم از دو یا سه تونل پوستی، جهت خارج کردن سنگ ها استفاده کنیم. مثل شکل زیر:

در صورت باقی ماندن سنگ پس از آندوسکوپی، می توان آن را با سنگ شکنی برون اندامی کاملاً درمان کرد. روش انجام را در فیلم زیر می بینیم.

در صورت نیاز، جهت اخذ نوبت با شماره تلفن 22642744-021 تماس بگیرید.

 دکتر حسین کرمی متخصص جراحی کلیه ، مجاری ادراری تناسلی و فوق تخصص درمان آندوسکوپی و لاپاراسکوپی