هیدرونفروز، یک بیماری است که بار کلیوی را افزایش داده و می تواند به آن آسیب برساند. گاهی اوقات، مجرای ادرار توسط یک عامل درونی یا بیرونی مسدود شده و جریان ادرار با بازگشت به سمت کلیه ها سبب بروز هیدرونفروز می شود. هیدرونفروز می تواند یک یا هر دو کلیه را به خود درگیر کند. هنگامی که ادرار توانایی خروج مناسب از کلیه ها را نداشته باشد، این اندام ها متورم می شوند. بزرگی پروستات و سنگ های کلیوی از جمله عوامل انسداد مجاری ادرار هستند. اغلب اوقات، انسداد ادرار در اثر مشکلات عضله نزدیک به میزراه به وجود می آید.
هیدرونفروز اغلب در اثر یک عامل زمینه ای جدی در مجاری ادرار بروز می دهد. تشخیص و درمان سریع عوامل زمینه ای هیدرونفروز می تواند به پیشگیری از ابتلای مجدد و همچنین کاهش سرعت یا پیشگیری از آسیب کلیوی کمک کند. در صورت ابتلا به علائم بدون علت همچون حالت تهوع، استفراغ، تکرر ادرار یا درد باید فورا درمان پزشکی را پیگیری کرد. در صورت ابتلای خود یا نزدیکان به علائمی همچون تنگی نفس، وجود خون در ادرار، فقدان یا کاهش مقدار ادرار، درد شدید شکم یا پهلو و تغییر در هوشیاری باید فورا با اورژانس 115 تماس گرفت.
علت هیدرونفروز در بزرگسالان
برخی از عوامل اصلی بروز هیدرونفروز در افراد بالغ شامل موارد زیر می شوند:
1- سنگ کلیه
سنگ های کوچکی که در کلیه ها تشکیل می شوند، گاهی اوقات می توانند به بیرون از کلیه راه یافته و میزنای را مسدود کنند.
2- هایپرپلازی خوش خیم پروستات
به تورم غیر سرطانی غده پروستات در مردان گفته می شود.
3- بارداری
بزرگ شدن رحم در طول بارداری می تواند بر میزنای ها فشار وارد کند.
4- تنگی میزنای
این پدیده می تواند در اثر آسیب به میزنای، ابتلا به عفونت یا جراحی روی دهد.
5- افتادگی اندام های لگن
افتادگی یک یا بیش از یک اندام لگنی بر روی واژن می تواند سبب انسداد مجرای ادرار شود.
5- مثانه نوروژنیک
به آسیب اعصاب کنترل کننده مثانه گفته می شود.
6- سرطان های درون یا اطراف مجرای ادراری
از جمله این موارد می توان به سرطان مثانه، کلیه، پروستات، دهانه رحم، تخمدان و رحم اشاره کرد. در موارد نادر، امکان دارد مجاری ادرار به وسیله یک لخته خونی، ابتلا به آندومتریوز یا کیست های تخمدان مسدود شوند.
علائم ورم یا هیدرونفروز کلیه
علاوه بر علائم و عوامل هیدرونفروز، بیماری های همزمان با آن نیز می توانند متفاوت باشند. گاهی اوقات، هیدرونفروز در ابتدای بروز با هیچ علامتی همراه نیست. با این حال، علائم عمومی این بیماری، موارد زیر را در بر می گیرند:
- تغییر رنگ یا کف آلود بودن ادرار
- دشواری یا احساس درد در هنگام دفع ادرار
- خستگی
- تب
- درد پهلو
- بوی عفونت همراه با ادرار
- فشار خون بالا
- تکرر ادرار
- فشار خون بالا
- حالت تهوع و استفراغ
- توده قابل لمس در لگن
- افزایش وزن بدون علت
- فوریت در دفع ادرار
- افتادگی رحم
هیدرونفروز، اغلب اوقات در اثر مشکلات جدی کلیه یا مجاری ادرار به وجود می آیند. در صورت تجربه علائم زیر توسط خود یا نزدیکان باید فورا با اورژانس 115 تماس گرفت:
⛔ وجود لخته های خونی در ادرار یا آلودگی ادرار به خون (هماچوری)
⛔ تغییر در هوشیاری همچون غش کردن یا بی پاسخی
⛔ تغییر در وضعیت روانی یا تغییر رفتاری ناگهانی همچون گیجی
⛔ کاهش مقدار یا احتباس ادرار
⛔ درد شدید پهلو که محل آن تغییر یافته یا به ناحیه پایینی شکم، کشاله ران، لب های واژن یا بیضه ها انتشار می یابد.
⛔ تنگی نفس یا مشکل در تنفس
تشخیص ورم کلیه
تشخیص هر چه زود تر هیدرونفروز جهت پیشگیری از ابتلا به آسیب دائمی کلیه ها بسیار اهمیت دارد. آسیب کلیوی می تواند با اثراتی طولانی مدت و ویرانگر همراه باشد. پزشک فرایند تشخیص را معمولا با انجام یک معاینه فیزیکی دقیق انجام داده و علاوه بر تاریخچه پزشکی فرد، دارو های مصرفی او را نیز جویا می شود. در تست های تشخیصی هیدرونفروز معمولا از تکنولوژی فراصوت استفاده می شود زیرا بدون درد بوده و تصاویری دقیق از وضعیت تورم کلیه ها ایجاد می کند. همچنین، آزمایش های سی تی اسکن نیز در ایجاد تصاویر دقیق از اندام ها و مجاری آسیب دیده مفید هستند.
در صورت نیاز، ممکن است جهت شناسایی بهتر میزان انسداد به تصویر برداری هسته ای نیاز باشد. در این فرایند، یک ماده پرتو زا به جریان خون تزریق شده و یک دوربین خاص در بیرون از بدن تصاویری را از دستگاه ادراری به دست می آورد. این تصاویر، عملکرد کلیوی و جریان ادرار را تعیین می کنند.
درمان هیدرونفروز کلیه
اهداف درمانی هیدرونفروز شامل احیای جریان آزادانه ادرار از کلیه ها، کاهش تورم و فشار کلیوی و همچنین ارتقا عملکرد این اندام می شوند. مراقبت اولیه از بیمار بر کاهش درد و پیشگیری از بروز عفونت های مجاری ادرار تمرکز دارد. در غیر اینصورت، به مداخله جراحی نیاز خواهد بود. زمان بندی فرایند به علت زمینه ای هیدرونفروز و شرایط پزشکی مرتبط با آن بستگی خواهد داشت. برای مثال، در بیماران مبتلا به سنگ کلیه که مسیر ادرار به طول کامل مسدود نیست، به مدت 1 تا 2 هفته به بیمار فرصت داده می شود تا با استفاده از دارو های مسکن جهت دفع سنگ ها تلاش کند. با این حال، در صورتی که بیمار به یک عفونت کلیوی دچار شده یا تنها یک کلیه داشته باشد، جراحی رفع سنگ کلیه باید به صورت اورژانسی انجام شود.
((سنگ شکنی برون پیکری با امواج شوک)) رایج ترین درمان سنگ های کلیوی در ایالات متحده آمریکا به شمار می رود. در این فرایند، امواج شوک از بیرون بدن قطعات سنگ را هدف گرفته و با خرد کردن آن ها زمینه خروج از طریق ادرار را فراهم می کنند. در بیماران مبتلا به احتباس ادراری یا بزرگی مثانه، قرار دهی سوند ادراری تنها اقدام لازم برای درمان اولیه است. در بیماران مبتلا به تنگی میزنای یا مواردی که امکان برداشت سنگ ادراری وجود ندارد، پزشک متخصص یک استنت را در میزنای قرار داده تا ادرار با دور زدن محل انسداد بتواند از بدن خارج شود.
متخصص اورولوژی با وارد کردن دوربینی کوچک به مجاری ادرار می تواند محل انسداد را شناسایی کرده و جهت حل مشکل، استنت را به محل مناسب هدایت کند. هنگامی که امکان جایگذاری استنت وجود نداشته باشد، وارد کردن لوله نفروستومی در نظر گرفته می شود. در این روش، پزشک اورولوژیست یا متخصص رادیولوژی با استفاده از تصویر برداری فلوروسکوپی یک لوله را از پهلو به درون کلیه وارد کرده و امکان خروج را برای ادرار فراهم می کند.
عوارض تورم کلیه
هیدرونفروز و عوامل زمینه ای آن می تواند به عوارضی جدی و حتی تهدید کننده حیات منجر شوند. پیروی از برنامه درمانی و توصیه های پزشک به کاهش خطر بروز عوارضی همچون موارد زیر کمک می کند:
- فشار خون بالا
- آسیب کلیوی
- نارسایی کلیوی
پیشگیری از ورم کردن کلیه
از آن جایی که هیدرونفروز در اثر یک عامل زمینه ای بروز می دهد، پیشگیری از آن نیز نیازمند اجتناب از همان عامل است. برای مثال، افراد مبتلا به سنگ های کلیوی، باید با مصرف مایعات کافی خطر تشکیل دوباره سنگ های کلیوی را کاهش دهند.
دکتر حسین کرمی متخصص کلیه و مجاری ادراری
فاطمه
سه شنبه ۸ اسفند ۲( 1 ماه پیش)
تعداد بازدید: 30
مشاهده پرسش
